Συνέντευξη στη Σοφιάννα Λεκού

Πώς μία εκπαιδευτικός και διδάκτωρ Βιβλικής Γραμματείας και Θρησκειολογίας, που μελετάει τους αρχαίους πολιτισμούς, τους μύθους, και τις γλώσσες που δεν μιλιούνται πια, “μπλέχτηκε” στον κόσμο της λογοτεχνίας για παιδιά; Η Ευλαμπία Τσιρέλη συνομιλεί με τη Σοφιάννα Λεκού με αφορμή το τρίτο της βιβλίο “Οικογένεια Άντερσον” που πριν λίγες ημέρες μπήκε και στη δεύτερη έκδοσή του.

Μόλις πριν λίγο καιρό τυπώθηκε η β’ έκδοση του βιβλίου σας. Αρχικά συγχαρητήρια και έπειτα θα ήθελα να μας πείτε πώς προέκυψε η ιδέα για το βιβλίο αυτό.

Ναι, ακριβώς, περάσαμε στη δεύτερη έκδοση τον Δεκέμβριο του ΄24 μόλις λίγους μήνες από την πρώτη (Μάιος ΄24). Είμαστε πολύ ενθουσιασμένοι, γιατί το πιο σημαντικό είναι τα παιδιά να αγαπήσουν το βιβλίο, να θέλουν να το βάλουν στο σπίτι τους, στα κομοδίνα τους, τις βιβλιοθήκες τους. Η ιδέα για την Οικογένεια Άντερσον είναι συνδυασμός ιδεών, εμπειριών, επιθυμιών και αφορμών: από κάτι που μου έλεγε ο μεγάλος μου αδερφός όταν ήμουν μικρή για να με τρομάξει (κλασικό «σπορ» των μεγάλων αδελφών), από κάτι που ξεκίνησα να γράφω όταν σπούδαζα στο Εδιμβούργο, από ένα διήγημα που άφησα στη μέση και από βιώματα, κοινωνικούς και υπαρξιακούς προβληματισμούς μου. Μια μέρα, μετά από πειραματισμούς, έδεσαν όλα αυτά μαζί. Οι βρικόλακες εννοείται πως με γοήτευαν πάντα και ήθελα κάπου να τους χρησιμοποιήσω. Οπότε, βρήκα την ευκαιρία να τους επεξεργαστώ δημιουργικά για να πω αυτό που θέλω, προσαρμοσμένο σε ένα παιδικό βιβλίο φυσικά.

Η Οικογένεια Άντερσον είναι μια σκωτσέζικη, καλλιεργημένη οικογένεια με υψηλή αισθητική και πνευματικά ενδιαφέροντα, πώς χτίσατε τους χαρακτήρες;

Οι ήρωές μου είναι κομμάτια μου φυσικά: εμπειρίες, βιώματα, αναμνήσεις, φόβοι αλλά και επιθυμίες μου. Και προσπαθώ να είναι ανθρώπινοι και ολοκληρωμένοι, με επιθυμίες, κίνητρα, σκέψεις, φοβίες, ελαττώματα και χαρίσματα, έτσι ώστε να χτίσω μια σχέση μεταξύ αυτών και του αναγνώστη. Στο προσχέδιο της ιστορίας οι ήρωες παίρνουν την τελική τους υπόσταση και δυναμική κι έπειτα αποτελούν ολοκληρωμένες προσωπικότητες που έχουν τον ρόλο τους στην εξέλιξη της ιστορίας. Εδώ, η μαμά είναι ιστορικός τέχνης, ο πατέρας είναι μεσίτης, ο μεγάλος γιος αγαπά τον Μεσαίωνα, τα σπαθιά και τα οικόσημα, η Έμιλι αγαπά τα βιβλία και την ποίηση, ο Χένρι αγαπά τη φύση. Τυγχάνει να κληρονομήσουν μια όμορφη έπαυλη στη Σκωτία, οπότε πρέπει να μετακομίσουν από την Αγγλία στη Σκωτία. Τα ενδιαφέροντα και οι δεξιότητές τους εκεί θα βρουν εύφορο έδαφος και θα νοηματοδοτηθούν ιδανικά. Σε ένα βιβλίο τίποτα δεν μπορεί να είναι τυχαίο. Οι ιδιότητες των ηρώων θα πρέπει να είναι χρήσιμες στην πλοκή και να επιτελούν κάποια λειτουργία. Όλα τα ονόματα των χαρακτήρων του βιβλίου, δε, είναι εμπνευσμένα από συγγραφείς της γοτθικής λογοτεχνίας ή ήρωες γοτθικών μυθιστορημάτων. Τέλος, κανείς νομίζω δεν θα μπορούσε να τους δώσει ωραιότερη εμφάνιση από τον μετρ Αλέκο Παπαδάτο που υπογράφει τη διακριτική και πολύ ιδιαίτερη εικονογράφηση σε αυτή την όμορφη συνεργασία μας.

Τα μέλη της Οικογένειας Άντερσον αποτελούν παράδειγμα στον αναγνώστη για τη σημασία του σεβασμού, της αποδοχής και εντέλει της υπεράσπισης της διαφορετικότητας. Δεν αποδέχονται μόνο την παράξενη οικογένεια βρικολάκων, αλλά αποφασίζουν να παλέψουν να την προστατέψουν. Μιλήστε μας για αυτό το στοιχείο του βιβλίου.

Μέσα από την υπόθεση και την υπέρβαση που καλούνται να κάνουν, φαίνεται πως η παιδεία είναι θέμα συμπεριφοράς. Το πώς φερόμαστε στον συνάνθρωπό μας, ασχέτως φυλής, ιδεολογικού προσανατολισμού ή όποιας άλλης διαφοράς μας. Η οικογένεια έχει, με έναν πολύ φυσικό τρόπο, τη διάθεση να προστατέψει αυτούς που κινδυνεύουν και που εξαρτώνται από την καλοσύνη τους. Χωρίς βέβαια να σημαίνει ότι δεν έχουν δεύτερες σκέψεις –κυρίως οι ενήλικοι της οικογένειας– ή δεν φοβούνται αυτό το διαφορετικό και σχεδόν ανοίκειο. Υπερτερεί όμως ο ηρωισμός και η αυτοθυσία. Η φιλία και η ανθρωπιά. Ανοίγουν πολύ ενδιαφέρουσες συζητήσεις με τα παιδιά ως προς αυτό. Αλλά και με τους μεγάλους…

Είστε ένας άνθρωπος με έντονες κοινωνικές ανησυχίες, διαβάζετε και έχετε και ερευνητική σχέση με την Ιστορία. Πώς επιλέξατε να ασχοληθείτε με το βιβλίο για παιδιά;

Με γοητεύει η ιστορία της ανθρώπινης συμπεριφοράς, από τη γέννηση των πρώτων πολιτισμών στη Μεσοποταμία μέχρι τη σύγχρονη ιστορία. Παρατηρώ μοτίβα, κύκλους, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές. Ένας άνθρωπος με έντονες κοινωνικές ανησυχίες είναι εύλογο και σχεδόν αυτονόητο ότι κάποια στιγμή, με κάποιον τρόπο, θα ασχοληθεί με τα παιδιά. Ως συγγραφέας και εκπαιδευτικός δεν θα μπορούσα να μην ασχοληθώ κάποια στιγμή με το παιδικό βιβλίο, καθώς βρίσκομαι σε πολύ ζωντανή και ωφέλιμη επαφή με την παιδική και εφηβική ηλικία (και τη δική μου). Τα παιδιά είναι αφοπλιστικά. Σου θυμίζουν πώς είναι να αγαπάς χωρίς αντάλλαγμα και αυτό είναι θετικά ανατριχιαστικό. Βλέπεις την ανθρωπότητα και την ανθρωπιά καθαρή. Πριν μπει σε κοινωνικές νόρμες και συμφέροντα.

Πώς επιλέγετε τα θέματα για τα βιβλία σας; Σας επηρεάζουν ή σας εμπνέουν τα σύγχρονα κοινωνικά ζητήματα;

Τα θέματα που με ευαισθητοποιούν στο παιδικό βιβλίο είναι η ενδυνάμωση του εαυτού, το να αποδεχόμαστε αυτό που είμαστε, να αγκαλιάζουμε το σκοτάδι μας, να παραδεχόμαστε τους φόβους μας και να τους πολεμάμε, να αποδεχόμαστε τις αδυναμίες μας γιατί και αυτές για κάποιον λόγο υπάρχουν· μας κάνουν ανθρώπινους. Επίσης, η υπέρβαση των δυσκολιών, με κίνητρο την ανιδιοτελή βοήθεια, και το δίπολο φως-σκοτάδι που δένει με όλο αυτό που σας είπα σε σχέση με τον εαυτό.

Συνήθως ο ήρωας, και αυτά που τον απασχολούν, είναι το ίδιο το θέμα του βιβλίου. Δεν μπορώ να πω ότι σκέφτομαι πρώτα το θέμα και μετά φτιάχνω μια πλοκή πάνω σε αυτό. Περισσότερο είναι ο ήρωας που γεννιέται, ο οποίος μπαίνει σε μια περιπέτεια και εκεί ξεδιπλώνει τις ποιότητες του χαρακτήρα του.

Πιστεύετε ότι τα παιδικά βιβλία οφείλουν να έχουν πάντοτε ένα δίδαγμα ή αρκεί να καταφέρνουν να προσφέρουν ψυχαγωγία;

Ένα παιδικό βιβλίο οπωσδήποτε πρέπει να προσφέρει διασκέδαση και αναγνωστική απόλαυση. Να είναι το κείμενο θελκτικό, να μη θέλει το παιδί να το αφήσει από τα χέρια του. Όχι να βαρυγκωμάει ή να μην το καταλαβαίνει και να χρειάζεται επεξήγηση από κάποιον μεγάλο. Σχετικά με τον διδακτισμό, σίγουρα δεν είναι κάτι αισθητικά ωραίο, αλλά και δεν λειτουργεί καθόλου πλέον για το σύγχρονο παιδί. Οποιοδήποτε δίδαγμα ή αξία θα πρέπει να δίνεται μέσα από τη δράση των ηρώων, την πλοκή, τα γεγονότα και όχι να αρθρώνεται. Να μην είναι δηλαδή το δίδαγμα λεκτικό. Είναι πολύ δύσκολο να επιτύχεις κάτι τέτοιο και πολύ συχνά εμείς οι μεγάλοι πέφτουμε στην παγίδα του διδακτισμού. Χρειάζεται να βρεθείς στο «ύψος» του παιδιού, να θυμηθείς πώς αντιλαμβανόσουν τα πράγματα όταν ήσουν παιδί, χρειάζεται να έχεις διατηρήσει την παιδική ματιά, την καθαρή αυτή παιδική οπτική των πραγμάτων, ώστε να μπορέσεις να μιλήσεις χωρίς διδακτισμό στα παιδιά.

Τι θα λέγατε ότι είναι αυτό που κεντρίζει το ενδιαφέρον μικρών αλλά και μεγάλων αναγνωστών, και τους αρέσουν οι μύθοι, τα παράξενα, περίεργα και οριακά ανατριχιαστικά πλάσματα;

Το αίσθημα ότι υπάρχει κάτι αλλιώτικο, σκοτεινό, που δεν εμπίπτει στη λογική, έχει τις ρίζες του στο μυστήριο του θανάτου και σε όλους τους φόβους που γεννά αυτό. Την τάση προς το παράξενο, ακόμα και το μακάβριο πολλές φορές, τη βλέπουμε και στα παιδιά. Βρίσκουμε παντού κάτι ανεξήγητο που θα μας ιντριγκάρει να το αντιμετωπίσουμε ή να το εξηγήσουμε, αισθανόμαστε ίσως ότι υπάρχει κάτι το μη πεπερασμένο μέσα στον υλικό μας κόσμο, πολλές φορές του δίνουμε μορφή στοιχειού, τέρατος, βαμπίρ, φαντάσματος κ.λπ. Ίσως μας δίνει μια αίσθηση αιωνιότητας αυτό, ότι δεν είναι όλα προφανή και υλικά, ότι υπάρχει και κάτι άλλο πέρα από εμάς. Εκεί έχω καταλήξει, με πολύ απλά λόγια σας το λέω τώρα, γιατί με απασχολεί κι εμένα πολύ. Υπάρχει η κακή πλευρά αυτής της τάσης, βέβαια, αυτή των θεωριών συνωμοσίας, αλλά υπάρχει και η δημιουργική πλευρά που αποτελεί συμβολικό τρόπο έκφρασης και δήλωσης των φόβων μας και των επιθυμιών μας.

Πειραματίζονται οι Έλληνες συγγραφείς με διαφορετικές θεματικές και τρόπους γραφής;

Θεωρώ πως όσο ανοίγει η επαφή με το εξωτερικό και ερχόμαστε σε επαφή με περισσότερα μεταφρασμένα βιβλία και είδη μυθοπλασίας, οι επιρροές είναι διαφορετικές και η γκάμα εμπλουτίζεται. Για παράδειγμα, βλέπουμε τελευταία να ανεβαίνει η λογοτεχνία του φανταστικού, η ποιοτική λογοτεχνία του φανταστικού, καθώς το είδος αρχίζει να ωριμάζει, αποκτώντας σταδιακά έναν εγχώριο χαρακτήρα χωρίς ξένα δάνεια. Το ίδιο συμβαίνει και με τον μαγικό ρεαλισμό θεωρώ, που τον μάθαμε από τους λατινοαμερικανούς. Αρχίζει πολύ όμορφα να δένει με τη λαϊκή παράδοση της Ελλάδας και των Βαλκανίων. Οπότε, ναι, θεωρώ πως οι Έλληνες πειραματίζονται πλέον πιο ώριμα, αλλά δεν αρκεί το «τι» γράφεις. Το σημαντικό είναι «πώς» το γράφεις. Και εκεί θέλει αρκετή δουλίτσα. Ευτυχές είναι επίσης ότι ακόμα και ποιοτικοί εκδοτικοί οίκοι πια αρχίζουν να εμπιστεύονται διαφορετικά είδη μυθοπλασίας, που δεν είναι τόσο «ελληνικά», και να επενδύουν.

Υπάρχει μια συγκροτημένη και θεσμική πλέον προσπάθεια στην Αμερική σχετικά με την λογοκρισία που φτάνει στην αλλοίωση ακόμα και την απαγόρευση αναγνωσμάτων. Θα θέλαμε ένα σχόλιο σας για το φαινόμενο αυτό.

Αυτή είναι μια πολύ δύσκολη ερώτηση και σηκώνει πολλή συζήτηση. Θα πω ότι είμαι υπέρ της καλής αισθητικής σε όλα τα πράγματα και επίσης είμαι λίγο ευαίσθητη με την τέχνη. Εκτός από την περίπτωση που αυτή περιέχει κάτι που προωθεί ακραία βία ή αποτελεί κίνδυνο για παιδιά, νομίζω ότι πρέπει να είμαστε προσεκτικοί σε θέματα λογοκρισίας. Φανταστείτε ότι σε 50 και 100 χρόνια από τώρα, τα βιβλία που γράφονται σήμερα θα θεωρούνται ίσως βίαια, συντηρητικά ή θα προσβάλλουν κοινωνικές συνθήκες που δεν μπορούμε αυτή τη στιγμή να φανταστούμε. Δηλαδή, θέλω να πω, κάθε 3-5 γενιές θα ακυρώνουμε την παλαιότερης εποχής τέχνη επειδή αλλάζουν οι κοινωνικές επιταγές; Δεν είναι έτσι. Μπορεί να αλλάξει ένας τίτλος, ίσως μια διατύπωση σε μια βελτιωμένη έκδοση για να μην προσβάλει ομάδα συνανθρώπων μας, αυτά ναι. Κάθε έργο τέχνης και διανόησης θα πρέπει να εξετάζεται και να αξιολογείται στο πλαίσιο της εποχής μέσα στην οποία δημιουργήθηκε, διότι φέρει τους προβληματισμούς, τον τρόπο σκέψης και τα στερεότυπα των ανθρώπων της εποχής εκείνης. Ο χρόνος και ο τόπος παίζουν μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση της παιδείας, της ιδιοσυγκρασίας και της κοσμοθεωρίας ενός καλλιτέχνη.

Είστε Artist-in-Residence στο Yale. Θα θέλαμε πολύ να μας πείτε δυο λόγια για αυτό.

Ο ρόλος αυτός σημαίνει ότι είμαι καλλιτέχνις στον τόπο μου, δηλαδή συνεργάζομαι με το Πανεπιστήμιο του Yale χωρίς να χρειαστεί να μεταβώ στην Αμερική, στο πλαίσιο της μεταδιδακτορικής μου έρευνας, που διεξάγεται στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας (Τομέας Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας) του Α.Π.Θ. Πρόκειται για μια συνεργασία που αφορά έρευνα πάνω σε μια συγκεκριμένη μαρτυρία (στην εβραιοϊσπανική γλώσσα) επιζώντος του Ολοκαυτώματος με την οποία έχω ασχοληθεί, και τη συγγραφή ενός σεναρίου graphic novel. Είμαι πολύ ενθουσιασμένη για αυτό το πρότζεκτ, παρά τις δυσκολίες και τις απαιτήσεις του, και στην πορεία θα μπορώ να αποκαλύψω περισσότερα, για τον εικονογράφο, αλλά και τον εκδοτικό οίκο που θα στηρίξει όλο αυτό. Αν και νομίζω το τελευταίο δεν είναι πολύ δύσκολο να το μαντέψετε…

Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια; Ετοιμάζετε κάτι άλλο;

Είναι η έκδοση του graphic novel που ανέφερα παραπάνω, αλλά πριν από αυτήν έρχεται νέο παιδικό βιβλίο από τις εκδόσεις Ίκαρος το φθινόπωρο του 2025. Πρόκειται για μια νέα περιπέτεια, με μια ηρωίδα που έχω δημιουργήσει με πολλή αγάπη. Ελπίζω τα παιδιά να την αγαπήσουν όσο αγάπησαν τον Εδουάρδο και την Οικογένεια Άντερσον. Παράλληλα, ετοιμάζονται και άλλα πράγματα, ίσως κάτι λογοτεχνικό για ενήλικες, επανέκδοση κάποιων μελετών μου, αλλά και εκδόσεις σχετικές με την εκπαίδευση. Καλά να είμαστε!

Τα βιβλία της Ευλαμπίας Τσιρέλη Ο Εδουάρδος και η Μεγάλη Σπηλιά (2022), Ο Εδουάρδος και η Μεγάλη Διάσωση (2023) και Οικογένεια Αντερσον κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ίκαρος.

https://kokkinialepou.gr/evlabia-tsireli/

[Συνέντευξη στη Νικολέτα Τσορμπατζόγλου]

Η συγγραφέας Ευλαμπία Τσιρέλη, μιλά στο The Opinion για το συγγραφικό της έργο, την τελευταία της επιτυχία αλλά και την συνεργασία της με το Πανεπιστήμιο Yale.

Έκτος από την μεγάλη γκάμα παιδικών βιβλίων που έχει γράψει τον τελευταίο καιρό, ασχολείται με την πεζογραφία και την ποίηση. Είναι εκπαιδευτικός αλλά και  μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ.

Τα τελευταία 11 χρόνια είναι συντονίστρια στο Εργαστήριο Συγγραφής «Imaginarium» και παραδίδει μαθήματα δημιουργικής γραφής.

Τι σε εμπνέει για τη συγγραφή των βιβλίων σου;

Έμπνευση μπορεί να αποτελέσει το οτιδήποτε. Ένας συγγραφέας κυρίως παρατηρεί τον κόσμο γύρω του και φιλτράρει συνεχώς. Μια ιστορία μπορεί να γεννηθεί από μια τυχαία στιγμή, από μία ατάκα στον δρόμο, από ένα βλέμμα, ένα όνειρο, μια κίνηση, έναν φόβο, από κάποια ανάμνηση που θυμάσαι θολά και μπλέκεται με μια σημερινή εμπειρία. Πραγματικά, από οτιδήποτε.

Γιατί επέλεξες να στραφείς περισσότερο στην παιδική λογοτεχνία; Τι σε γοητεύει σε αυτό το είδος;

Η αλήθεια είναι ότι τα τρία τελευταία χρόνια ασχολούμαι εντατικά με την παιδική λογοτεχνία. Η αρχή έγινε με το βιβλίο «Ο Εδουάρδος και η Μεγάλη Σπηλιά », ακολούθησε «Ο Εδουάρδος και η Μεγάλη Διάσωση» (εκδ. Ίκαρος), έπειτα η «Περιπέτεια στην Ιερουσαλήμ» (εκδ. Ελληνικής ΒιβλικήςΕταιρίας), μετά ήρθε η «Οικογένεια Άντερσον» (εκδ. Ίκαρος). Όπως λέω πάντα, πιστεύω πως ο Εδουάρδος με έκανε καλύτερο άνθρωπο καθώς ήρθα σε επαφή με το παιδί μέσα μου και αυτό ήταν λυτρωτικό. Μια περιπέτεια μεταμόρφωσης, αποδοχής αυτογνωσίας, ενδυνάμωσης. Με μεγάλη χαρά βλέπω ότι βοηθάει και τα παιδιά τα οποία αγαπούν ιδιαίτερα τον ήρωα αυτόν. Είναι μεγάλη πρόκληση το κείμενο για παιδιά, για πολλούς λόγους, και τεράστια ικανοποίηση να βλέπεις τις ιστορίες σου να αγαπιούνται από τα παιδιά. Δεν υπάρχει πιο σημαντικό πράγμα από αυτό ειδικά σε μία εποχή που μαστίζεται από τις οθόνες.

Μπορείς να εξηγήσεις στο κοινό τι είναι η δημιουργική γραφή;

Η δημιουργική γραφή είναι ένα εργαλείο θα έλεγα, με εφαρμογή σχεδόν σε όλους τους κλάδους. Έχει οφέλη για τον διαφημιστή μέχρι και τον συγγραφέα φυσικά, προσαρμόζεται σε όλες τις ηλικίες και, ανάλογα με τη στοχοθεσία των ασκήσεων, δίνει ποικίλα αποτελέσματα. Στην ουσία ασκείται κάποιος στο storytelling, στη δημιουργική σκέψη και έκφραση, στη βελτίωση του λόγου του. Έχει εφαρμογές στην εκπαίδευση και σε όλες τις τέχνες. Στο Εργαστήρι μου ωστόσο επικεντρώνομαι στη συγγραφή ιστοριών, στη λογοτεχνική γραφή, δηλαδή, τη μυθοπλασία αποκλειστικά, αλλά και την επιμέλεια του κειμένου.

Γιατί είναι χρήσιμη η εκμάθηση της δημιουργικής γραφής, ακόμα και αν δεν είσαι συγγραφέας;

Για όλα τα παραπάνω. Επιπλέον, είναι τρόπος έκφρασης αλλά βελτιώνει ακόμα και το τρόπο με τον οποίο διαβάζουμε-μελετούμε ένα βιβλίο.

Υπάρχουν ευκαιρίες στους συγγραφείς στην Ελλάδα; Είναι δύσκολος επαγγελματικός χώρος;

Είναι σχετικά δύσκολος χώρος, ναι. Αρχικά πρέπει να γράψεις κάτι πραγματικά καλό ώστε να σε ξεχωρίσει ένας αξιόλογος εκδοτικός μεταξύ δεκάδων άλλων επίδοξων συγγραφέων. Έπειτα, να συνεχίσεις να παράγεις ποιοτικά βιβλία. Να έχεις συνέχεια. Να χτίσεις το αναγνωστικό σου κοινό. Να σε εμπιστευτεί ο κόσμος. Όμως το πιο σημαντικό από όλα θεωρώ ότι είναι να γράψεις κάτι αξιόλογο. Αργά ή γρήγορα, όπου κι αν βρίσκεσαι, θα ακουστεί. Τίποτα καλό δεν χάνεται. Αλλά θέλει τεράστια επιμονή και υπομονή.

Φαίνεται πως το τελευταίο σου βιβλίο, η «Οικογένεια Άντερσον»  από τις εκδ. ΊΚΑΡΟΣ γνωρίζει μεγάλη επιτυχία. Θα μας μιλήσεις λίγο γι’ αυτό; Και τι να περιμένουμε στη συνέχεια;

Αυτή είναι η χρονιά της «Οικογένειας Άντερσον»  όντως. Το βιβλίο έχει περάσει σε ανατύπωση μόλις τον 6ο μήνα της κυκλοφορίας του, έχω μεγάλη χαρά. Είναι μια ιστορία για αναγνώστες από 9 ετών και πρόκειται για μια περιπέτεια μυστηρίου με φόντο μια παράξενη έπαυλη στη Σκωτία, την οποία κληρονομεί μια συνηθισμένη οικογένεια. Όμως καθόλου συνηθισμένα δεν είναι τα όσα θα συμβούν εκεί. Όχι, δεν είναι άλλη μια ιστορία φαντασμάτων, ακουμπάει τον μαγικό ρεαλισμό και έχει πολλούς συμβολισμούς.

Αποδομώ το μοτίβο του βαμπίρ με σκοπό να πω αυτό που θέλω. Με χαροποιεί ιδιαίτερα που το βιβλίο αυτό αγαπιέται τόσο από μικρούς όσο και από μεγάλους, και περνούν όλοι καλά διαβάζοντάς το. Ειδικά όταν λαμβάνω σχόλια ότι παιδιά που δεν άγγιζαν βιβλίο το διάβασαν μέσα σε μια εβδομάδα και ζητούν κι άλλο, νιώθω τεράστια συγκίνηση αλλά και ευθύνη. Ευθύνη να συνεχίζω.

Μετά την «Οικογένεια Άντερσον» λοιπόν θα έρθει κάτι νέο για παιδιά τον Σεπτέμβριο του 2025, πάλι από τις εκδόσεις Ίκαρος. Κατά τα άλλα ετοιμάζω και κάτι που σχετίζεται με τη μεταδιδακτορική μου έρευνα και τη συνεργασία μου με το Yale, ένα graphic novel, αλλά προηγείται αρκετή έρευνα και προετοιμασία.

Παράλληλα, γράφω συνεχώς. Ακόμα κι αν δεν τα προορίζω για έκδοση, γράφω συνεχώς και διαβάζω για να γίνομαι καλύτερη.

https://www.theopinion.gr/synenteykseis/i-eylampia-tsireli-sto-the-opinion-ena-vivlio-mporei-na-gennithei-apo-mia-tychaia-stigmi-apo-ena-vlemma-ena-oneiro-mia-kinisi-enan-fovo/

Ποια οικογένεια είχατε στο μυαλό σας όταν γράφατε την «Οικογένεια Άντερσον»;

Όχι κάτι συγκεκριμένο, αλλά σίγουρα στοιχεία από διάφορα μοτίβα οικογένειας: Από τη δική μου, πατρική οικογένεια, και τη σχέση μου με τα αδέρφια μου, λίγο από οικογένεια Άνταμς και στοιχεία από μια ιδεατή ‒στα δικά μου μάτια και πρότυπα‒ οικογένεια.

Επιλέγετε, το «μυστικό» του βιβλίου να το ανακαλύψουν πρώτα τα παιδιά. Γιατί;

Σε ένα παιδικό βιβλίο με ήρωες παιδιά, αυτοί πρέπει να βρίσκονται πάντα στο προσκήνιο γιατί οι χαρακτήρες τους, η συμπεριφορά και η δράση τους είναι σημεία αναφοράς για τους μικρούς αναγνώστες. Επιπλέον, το ότι στην ιστορία τα αδέρφια λειτουργούν ανεξάρτητα από τους γονείς ‒σε ασφαλή πλαίσια‒ και έχουν τα δικά τους αδερφικά μυστικά και περιπέτειες, είναι πάντα καταστάσεις συναρπαστικές στην παιδική ηλικία. Και για εμάς τους μεγάλους είναι συναρπαστικό φυσικά, γιατί αυτές οι αναμνήσεις μάς έχουν μείνει: οι κρυφές συζητήσεις, οι «ανακαλύψεις», οι νύχτες που κοιμηθήκαμε πολύ αργά λέγοντας ιστορίες.

Πώς γεννήθηκε η «Οικογένεια Άντερσον»;

Γεννήθηκε από έναν συνδυασμό ιδεών και αναμνήσεων: Από κάτι που μου είχε πει μια μέρα ο μεγάλος μου αδερφός για να με τρομάξει (αγαπημένη συνήθεια των μεγάλων αδερφών) ‒το οποίο έμεινε μέσα μου και αναδύθηκε την κατάλληλη στιγμή‒, από κάτι που ξεκίνησα να γράφω για ένα σπίτι όταν ζούσα στο Εδιμβούργο, και από ένα μεγάλο όνειρο, να ζήσω κάποτε έστω για λίγο σε μια έπαυλη με πολλά δωμάτια που θα εξερευνώ κάθε μέρα. Πάντα με συνάρπαζαν τα δωμάτια με τις ντουλάπες και τα μπαούλα, τις βιβλιοθήκες και τα παλιά πράγματα.

Γιατί επιλέξατε τη Σκωτία για πατρίδα των ηρώων του βιβλίου σας;

Αρχικά, ταίριαξε στην ιστορία. Όμως, δεν μπορώ να πω ότι είναι μόνο αυτός ο λόγος. Έχω μια ιδιαίτερη σχέση με τη Σκωτία, που ξεκίνησε σε νεαρή ηλικία, με μια ανεξήγητη τάση προς εκείνα τα μέρη. Στα 23 μου κατάφερα να ζήσω για λίγο εκεί με αφορμή ένα σύντομο μεταπτυχιακό πρόγραμμα. Γενικά έχω μελετήσει πολύ την κελτική μυθολογία, τους θρύλους και την παράδοση, τα μεγαλιθικά μνημεία, τη γαελική διάλεκτο της Σκωτίας, τη μουσική, τη νεότερη ιστορία και, φυσικά, τη λογοτεχνία και την ποίηση. Όποτε μπορώ, πηγαίνω αλλά το μεγάλο όνειρο είναι να εγκατασταθώ κάποια στιγμή μόνιμα ή, έστω, για κάποιο μεγάλο διάστημα. Μέσα από την ιστορία των Άντερσον είχα την ευκαιρία να «ζήσω» για λίγο εκεί, προσπαθώντας φυσικά να μοιραστώ όλα τα βασικά χαρακτηριστικά της κουλτούρας, όπως τα οικόσημα και τις φατρίες, την κουζίνα, τα τοπία κ.ά.

Αν «φέρνατε» το βιβλίο στην Ελλάδα, ποια περιοχή θα μπορούσε να φιλοξενήσει τους ήρωές σας;

Δύσκολο να προσαρμοστεί η ιστορία αυτή σε κάτι ελληνικό. Σίγουρα θα την τοποθετούσα σε παλαιότερη εποχή, στην επαρχία, σε κάποιο αρχοντικό σε ένα ορεινό μυστηριώδες χωριό. Απλά οι χαρακτήρες και όλη η δράση θα άλλαζαν τελείως καθώς κάθε ιστορία επικαιροποιείται, προσαρμόζεται και νοηματοδοτείται μέσα στο δικό της χωροχρονικό πλαίσιο.

Πώς μαθαίνει ένα παιδί να γίνει αναγνώστης;

Θεωρώ ότι η αναγνωστική παιδεία καλλιεργείται πολύ πριν πιάσει το παιδί βιβλίο στα χέρια του. Σαφώς μιμείται, αργά ή γρήγορα, αυτό που βλέπει κάθε μέρα από το οικογενειακό του περιβάλλον. Ωστόσο, από τη νηπιακή ηλικία έχω δει πως βοηθάει πολύ η συζήτηση, ενώ η διερευνητική δεξιότητα μπορεί να καλλιεργηθεί πολύ εύκολα μέσα στη φυσική περιέργεια των παιδιών (όλα είναι μυστήρια για ένα παιδί!), με συχνές βόλτες στη φύση και παρατήρηση της γης αλλά και του ουρανού, και αφήγηση (storytelling). Ομοίως, στην πρώιμη και μέση παιδική ηλικία μπορούμε να ενθαρρύνουμε τη βιωματική μάθηση, να ενεργοποιήσουμε της φαντασία και την ευρηματικότητα, ώστε τα παιδιά να αναπτύξουν δεξιότητες (οι δεξιότητες των ανθρώπων τείνουν να εκλείψουν, όπως και η χειρόγραφη γραφή – τρομακτικό). Σημαντικό είναι να μην τους δίνουμε έτοιμες απαντήσεις στις ερωτήσεις τους, αλλά να ενθαρρύνουμε την προσεκτική παρατήρηση και ανακάλυψη.

Όλα αυτά μπορεί να φαίνονται άσχετα με τα βιβλία, αλλά δεν είναι. Τα βιβλία μιλούν για τον κόσμο και τις ανθρώπινες σχέσεις. Ο κόσμος όμως και οι ανθρώπινες σχέσεις πρέπει να ενδιαφέρουν τον υποψήφιο αναγνώστη. Στην προεργασία που περιγράφηκε πιο πάνω, δουλεύουμε ακριβώς πάνω σε αυτή την κινητοποίηση της περιέργειας και του ενδιαφέροντος. Και, όταν λέω «δουλεύουμε» εννοώ όλοι: γονείς, εκπαιδευτικοί, επαγγελματίες που εργάζονται με παιδιά.

Ποια είναι τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ένας συγγραφέας στην Ελλάδα;

Αν δεν βρίσκεται σε έναν εκδοτικό οίκο όπου τον σέβονται, τον αγαπούν και τον πιστεύουν, αντιμετωπίζει πολλά και αυτονόητα προβλήματα. Γενικότερα όμως το βιβλίο είναι υποβαθμισμένο στη χώρα μας. Ο συγγραφέας δεν μπορεί εύκολα να έχει υπόσταση επαγγελματία. Δηλαδή να βιοπορίζεται από τη συγγραφή. Πρέπει να δουλεύει πάντοτε σε κάτι άλλο για να βγάζει τα προς το ζην. Και αυτό, όταν είσαι μάχιμος συγγραφέας, όταν βγάζεις δηλαδή παραγωγή, μπορεί να είναι εξαντλητικό και ψυχοφθόρο. Ορισμένοι είμαστε τυχεροί που το βιοποριστικό μας επάγγελμα σχετίζεται με τα βιβλία, την εκπαίδευση ή τον πολιτισμό.

Ποι@ είναι @ ιδανικ@ αναγνώστ@ για τα βιβλία σας;

Σχετικά με τα παιδικά βιβλία μου, θέλω να πιστεύω πως όλοι οι άνθρωποι, μεγάλοι και μικροί, είναι ιδανικοί αναγνώστες καθώς ο στόχος και η επιθυμία μου πάντα είναι να φτιάχνω βιβλία-φωλιές, ιστορίες-καθρέφτες, κλασικές περιπέτειες που όλοι αγαπήσαμε και αγαπάμε. Δεν ξέρω αν τα καταφέρνω, ο χρόνος θα δείξει.

Ποια είστε; Μπορείτε να μας «συστηθείτε» μέσα από 5 έργα τέχνης που σας περιέχουν;

1.Tο ποίημα «Άνναμπελ Λη» του Ε.Α. Poe, 2. οι πίνακες του Arnold Böcklin ‒κυρίως αυτοί με φεγγαρόφωτο και αγριεμένη θάλασσα (υπάρχει και μέσα στους Άντερσον ένας), 3. οι αρχαιότητες τέχνης της Ασσυριακής και Βαβυλωνιακής παράδοσης, 4. η μουσική και η φιλοσοφία του David Bowie και 5. η ταινία «2001: H Οδύσσεια του Διαστήματος» του Stanley Kubrick.

Τι φοβάστε και πώς αντιμετωπίζετε τους φόβους σας;

Φοβάμαι κυρίως τις ανίατες ασθένειες και τα ατυχήματα. Οτιδήποτε δηλαδή ξεφεύγει από τον έλεγχό μου. Τον θάνατο τον έχω φιλοσοφήσει αρκετά όπως και την απώλεια, αλλά δεν μπορώ να πω ότι δεν τον φοβάμαι. Θα έλεγα πως, σχεδόν ασυναίσθητα και ενστικτωδώς, έχω αναπτύξει ένα σύστημα μετουσίωσης των φόβων σε διαρκή δημιουργικότητα, σε συμβολισμό, σε όρεξη για ζωή και ανακάλυψη. Εξάλλου, όπως γίνεται και στους Άντερσον, βγαίνοντας κανείς μέσα από το σκοτάδι, βλέπει τον κόσμο ακόμα πιο φωτεινό.

Γιάννης Καφάτος

https://www.viewtag.gr/eylampia-tsireli-anagnostiki-paide/