Τι είναι οι άγγελοι;

Οι άγγελοι είναι διάμεσοι μεταξύ ουρανού και γης, τέλεια ανθρωπόμορφα όντα, χωρίς τις υλικές και σωματικές αδυναμίες του ανθρώπου. Η απεικόνισή τους ως όμορφοι με αιθέρια ενδύματα και φτερά, με επιβλητικούς χιτώνες, σπαθί στο χέρι, στέμμα και δόξα, σε ανατολική και δυτική παράδοση της εικονογραφίας, ήδη μαρτυρά τον θαυμασμό και το δέος του ανθρώπου γι’ αυτούς.

Ένα πλάσμα που δημιουργείται ελεύθερο να επιλέξει, όπως και ο άνθρωπος, ωστόσο υπερβατικό και ασώματο, κατά χάριν αθάνατο. Οι άγγελοι βλέπουν πάντοτε τη δόξα του Θεού στους ουρανούς και προσεύχονται για τους ανθρώπους.

Η ανάγκη για έναν βοηθό, προστάτη που συμπληρώνει κενά της ανθρώπινης μοναξιάς και αδυναμίας, ένας πολεμιστής που είναι έτοιμος να σταθεί κοντά στον άνθρωπο, ένας λαμπρός αρματωμένος η εικόνα του οποίου κάνει και τον πιο θαρραλέο και αδίστακτο εχθρό να υποχωρήσει.

Οι αρχάγγελοι πολεμιστές του Θεού, Μιχαήλ και Γαβριήλ, είναι οι πιο επιβλητικοί, πιο αγαπημένοι, η παρουσία τους αναφέρεται συχνά στην Αγία Γραφή και έχουν πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία.

Προέλευση και παραδόσεις

Ο αριθμός των αγγέλων είναι μεγάλος και ανυπολόγιστος, διακρίνονται σε 9 τάγματα, γιατί το 10ο  του Εωσφόρου έπεσε και έμειναν τα υπόλοιπα. Κάθε τάγμα έχει δική του διακονία και δικό του όνομα. Έχουμε τους Αγγέλους, τους Αρχαγγέλους, τις Αρχές, τις Δυνάμεις, τις Κυριότητες, τις Εξουσίες, τους Θρόνους, τα Χερουβείμ και τα Σεραφείμ. Η Αγία Γραφή αναφέρει τα ονόματα: Γαβριήλ -που σημαίνει «ήρωας του Θεού»-, Μιχαήλ -που σημαίνει «τίς ως ο Θεός ημών;» και Ραφαήλ. Η εβραϊκή παράδοση αναφέρει και τέταρτο άγγελο, τον Ουριήλ.

Στην αρχαία Ελλάδα η έννοια «άγγελος» χαρακτήριζε κάποιον ο οποίος μετέδιδε ειδήσεις, πληροφορίες ή αγγελίες. Αναφορές για αγγέλους-αγγελιοφόρους έχουμε στον Όμηρο, τον Ηρόδοτο και τον Ξενοφώντα. Ως θεϊκή ή υπερβατική παρουσία ο άγγελος εμφανίζεται για πρώτη φορά στο πρόσωπο του Ερμή, ο οποίος προσφωνείται ως «άγγελος της Περσεφόνης» από τον Όμηρο. Επίσης, κατά τον Πλάτωνα ο Κάτω Κόσμος έχει τους αγγέλους του, οι οποίοι καλούνται «άγγελοι καταχθόνιοι». Ωστόσο πολύ κοντά στον τρόπο επέμβασης των αγγέλων στους ανθρώπους βρίσκεται ο ρόλος του «από μηχανής θεού».

Στα Εβραϊκά η αντίστοιχη λέξη מלאך‎ mal’akh χρησιμοποιείται για να δηλώσει είτε θείο είτε ανθρώπινο αγγελιαφόρο. Η λατινική εκδοχή, εντούτοις, διακρίνει τον θείο ή πνευματικό αγγελιαφόρο από τον άνθρωπο με τις έννοιες angelus (δάνειο από την Ελληνική γλώσσα) και legatus «απεσταλμένος».

H αγγελολογία ως κλάδος έχει τις ρίζες της στον Ιουδαϊσμό και τον Χριστιανισμό, ωστόσο και ο Ζωροαστρισμός περιέχει αγγελολογία και δαιμονολογία, (βλ. εκπεσόντα άγγελο Εωσφόρο ως υπέρτατος πράκτορας του κακού, συγκρίνοντάς τον με το κακό πνεύμα Αριμάν Ahriman).

Η έννοια των δαιμόνων είχε υπάρξει πολύ νωρίτερα. Ο «Σατανάς» ως κυβερνήτης των δυνάμεων του κακού (κυρίως στη δυτική χριστιανική και ισλαμική θεολογία) ίσως έχει τις ρίζες του στον Angra Mainyu (επίσης γνωστό ως Ahriman) της πίστης του Ζωροαστρισμού, που ήταν ο εχθρός Aχούρα Μάζντα, του ανώτατου Θεού της ανθρωπότητας.

Κατά την Ιερά Παράδοση της Εκκλησίας του Χριστού, ο φύλακας άγγελος δίνεται στον άνθρωπο στο Άγιο Βάπτισμά του. Αυτό το γεγονός μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα από την 5η ευχή προς κατηχούμενους όπου, μεταξύ των άλλων, λέει: «Συνόδευέ τον στην ζωή του με φύλακα άγγελο για να τον λυτρώνει από κάθε παγίδα του εναντίου, από προσβολή του πονηρού, από δαίμονα μεσημβρινό και από κακές φαντασίες».

Ο φύλακας άγγελος δόθηκε από τον Θεό για τη σωματική και ψυχική προστασία του ανθρώπου. Ουδέποτε κοιμάται, κατά τον λόγο του ψαλμωδού: «Μηδέ νυστάξει ο φυλάσσων σε» (Ψαλμ. 120.3).

«Ο φύλαξ άγγελος υπηρετεί την σωτηρία του ανθρώπου» (Εβρ. 1,14),
«λυτρώνει τον άνθρωπο σε επικίνδυνες περιστάσεις» (Πράξ. 5,19. 12,7-8 9, 11), «είναι λειτουργικό πνεύμα του Θεού για την προστασία των ανθρώπων» (Ψαλμ. 102,21. 103,5. Λουκ. 16,22).

Χριστιανική παράδοση – Μιχαήλ και Γαβριήλ

Οι άγγελοι στη χριστιανική παράδοση είναι ουράνιες υπάρξεις που δημιουργήθηκαν από τον Θεό πριν από τον υλικό κόσμο και τον άνθρωπο. Είναι δημιουργημένοι κατ’ εικόνα Θεού, όπως και ο άνθρωπος, δεν έχουν όμως υλικό σώμα, δεν έχουν ανάγκες, δεν υπόκεινται σε φθορά ή θάνατο. Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός δίνει τον εξής ορισμό· «ο άγγελος είναι φύση νοερή, αεικίνητη, αυτεξούσια, ασώματη. Υπηρετεί τον Θεό και είναι κατά χάριν αθάνατος. Όμως, τα ουσιώδη γνωρίσματα και τη σύσταση της φύσεώς του, μόνον ο Κτίστης τα γνωρίζει. Ονομάζεται βέβαια ασώματος και άυλος σε σχέση με μας, γιατί κάθε τι που συγκρίνεται με τον Θεό, τον μόνον ασύγκριτο, βρίσκεται παχύ και υλικό». Μάλιστα, δεν έχουν φύλο, γιατί η φύση τους είναι πνευματική και είναι κατά χάριν αθάνατοι.

Έχουν πλαστεί με το χάρισμα του αυτεξουσίου όπως και ο άνθρωπος και μπορούν να επιλέξουν υπακοή ή ανυπακοή στον Θεό. «Να μένουν και να προκόπτουν στο αγαθό, αλλά εάν το θελήσουν, να τρέπονται προς το χειρότερο», λέει ο Μέγας Βασίλειος.

Όταν ο Εωσφόρος, λόγω της υπερηφάνειας του, εξεγέρθηκε κατά του Θεού, θέλησε να βάλει τον θρόνο του στον ουρανό και να γίνει όμοιος με τον Θεό. Τον ακολούθησε ένα τάγμα Αγγέλων, το οποίο και αυτό αποκόπηκε από τον Θεό εξαιτίας της υπερηφάνειας του. Τότε εξέπεσαν και διώχτηκαν από τον ουρανό μαζί με τον αρχηγό τους.

Ο αρχάγγελος Μιχαήλ, βλέποντας την ελεεινή έκπτωση των Αγγέλων, κατάλαβε την αιτία της πτώσης τους και για αυτό, με την υποταγή και την ταπείνωση την οποία έδειξε στον Θεό, διαφύλαξε τόσο τη δική του δόξα και λαμπρότητα, όσο και τη δόξα των άλλων Αγγελικών ταγμάτων. Για την υποταγή του και την ταπείνωση αυτή, διορίστηκε από τον Θεό Παντοκράτορα να είναι ο πρώτος των Αγγελικών τάξεων.

Κατά την περίοδο εκείνη ο αρχάγγελος Μιχαήλ συγκέντρωσε και ένωσε τις τάξεις των Αγγέλων, και φώναξε σ’ αυτούς το «Πρόσχωμεν. Ήτοι ας προσέξωμεν και ας εννοήσωμεν, τι έπαθον ούτοι οι εκπεσόντες δαίμονες διά την υπερηφανίαν τους, οίτινες προ ολίγου ήτον μαζί με ημάς Άγγελοι. Kαι ας στοχασθώμεν τι μεν είναι ο Θεός, τι δε είναι ο Άγγελος. O μεν γαρ Θεός, είναι Δεσπότης και Δημιουργός ημών των Aγγέλων. Hμείς δε οι Άγγελοι, είμεθα δούλοι και κτίσματα του Θεού». Και όλοι μαζί ύμνησαν αναφωνώντας τον θείο και αγγελικό ύμνο «Άγιος, Άγιος, Άγιος Kύριος Σαβαώθ, πλήρης ο ουρανός και η γη της δόξης αυτού». Αυτή τη σύναξη των αγγέλων εορτάζουμε στις 8 Νοεμβρίου. Μαζί με τον Αρχάγγελο Μιχαήλ εορτάζεται και ο Αρχάγγελος Γαβριήλ η παρουσία του οποίου είναι έντονη στην Αγία Γραφή. Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ ήταν αυτός που υπηρέτησε το Μυστήριο της ένσαρκης οικονομίας του Θεού Λόγου από την αρχή ως το τέλος. Για αυτό και η Εκκλησία του Χριστού αποφάσισε να συνεορτάζει μαζί τους δύο Αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ, και να επικαλείται την χάρη και τη βοήθεια τους.

Εμφανίσεις στην Αγία Γραφή

Ο Αρχάγγελος Mιχαήλ είναι ο πιο ένδοξος και λαμπρός ταξιάρχης. Στην Παλαιά Διαθήκη πρωτεμφανίζεται στον Πατριάρχη Αβραάμ κατά τη θυσία του Ισαάκ. Έπειτα στον Λωτ, όταν τον λυτρώνει μαζί με την οικογένειά του από την καταστροφή των Σοδόμων. Έπειτα παρουσιάζεται στον Ιακώβ, όταν τον σώζει από τον Ησαύ. Αυτός προπορεύονταν μπροστά από τους Ισραηλίτες όταν ελευθερώθηκαν από την Αίγυπτο. Με τη μορφή νεφέλης την ημέρα και φωτιάς τη νύχτα, τους δείχνει τον δρόμο προς τη γη της Επαγγελίας. Αυτός παρουσιάστηκε στον μάντη Bαλαάμ, όταν εκείνος θέλησε να καταραστεί τον Ισραηλιτικό λαό για να μη συνεχίσει τον δρόμο προς τη Χαναάν. Αυτός παρουσιάστηκε και στον Ιησού του Nαυή απαντώντας του «Eγώ αρχιστράτηγος Kυρίου νυνί παραγέγονα».

Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ στην Παλαιά Διαθήκη παρουσιάζεται στον Δανιήλ και εξηγεί το όραμα που είδε (Δαν. 8,16), φανερώνοντάς του ότι η αιχμαλωσία των Ισραηλιτών θα κρατήσει εβδομήντα χρόνια, και μετά από τετρακόσια ενενήντα επτά χρόνια θα έρθει ο Χριστός (Δαν. 9,21-25). Ο Γαβριήλ ήταν αυτός που έφερε την είδηση στη γυναίκα του Mανωέ, ότι θα γεννήσει τον Σαμψών. Στην Καινή Διαθήκη ο Αρχάγγελος Γαβριήλ ήταν αυτός που έφερε την είδηση στον Ιωακείμ και την Άννα, ότι θα γεννήσουν τη Θεοτόκο.

Αυτός είναι που έφερε την είδηση στον Ζαχαρία ότι θα γεννήσει τον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ έφερε τη χαρμόσυνη είδηση στην Θεοτόκο ότι θα γεννήσει από Πνεύμα Άγιο τον Yιό και Λόγο του Θεού. Αυτός παρουσιάστηκε στο όραμα του Ιωσήφ και του είπε να μη φοβηθεί, αλλά να παραλάβει τη Mαριάμ ως γυναίκα του, επειδή το παιδί που θα γεννήσει προέρχεται από Πνεύμα Άγιο. Αυτός παρουσιάστηκε και στους ποιμένες και τους έφερε την είδηση ότι γεννήθηκε ο Xριστός. Και αυτός σε όραμα είπε στον Ιωσήφ να πάρει το Θείο Βρέφος και τη Μητέρα του και να φύγει στην Αίγυπτο. Και πάλι αυτός ξαναείπε στον Ιωσήφ να επιστρέψει στην πατρίδα του.

Πολλοί από τους ιερούς μελετητές και ασματογράφους σημειώνουν ότι ο Γαβριήλ ήταν ο Άγγελος ο οποίος κύλησε τον βράχο από το μνημείο του Ιησού. Και αυτός ήταν που έφερε το μήνυμα στις Μυροφόρες για την Ανάσταση του Κυρίου.

Ἀρχιστράτηγοι Θεοῦ, λειτουργοῖ θείας δόξῃς, τῶν ἀνθρώπων ὁδηγοί, καὶ ἀρχηγοὶ Ἀσωμάτωv, τὸ συμφέροv ἡμῖv αἰτήσασθε, καὶ τὸ μέγα ἔλεος, ὡς τῶν Ἀσωμάτων Ἀρχιστράτηγοι.

(Κοντάκιο, ήχος β’)

Πηγές:

pemptousia.gr, Wikipedia, Περιοδικό «Μοναχική Έκφραση», users.sch.gr

Εικόνες: http://www.blakearchive.org

©Ευλαμπία Τσιρέλη