Είχανε το φέρσιμο των δένδρων και των κυμάτων που δέχονται τον άνεμο και τη βροχή δέχονται τη νύχτα και τον ήλιο χωρίς ν’ αλλάζουν μέσα στην αλλαγή. -Γιώργος Σεφέρης

Γνωρίζουμε όλοι τους παράξενους Τσιγγάνους. Είναι εκείνοι οι γεμάτοι πάθος άνθρωποι, οι φωνακλάδες, που μπλέκονται σε φασαρίες, οι «αναρχικοί», που αμολάνε τα παιδιά τους ξυπόλυτα κι αδέσποτα να τρέχουν ελεύθερα στους δρόμους, οι παμπόνηροι, οι κάτοχοι των Datsun φορτωμένα με χαλιά και καρέκλες, οι «διαφορετικοί».

Οι Τσιγγάνοι στην Ελλάδα είναι διαφόρων φυλών, και διακρίνονται ανάλογα με τον τόπο καταγωγής τους, την πορεία που ακολούθησαν μετέπειτα, τη γενιά τους, τη διάλεκτό τους, το επαγγέλμα, τον τρόπο ζωής (νομάδες, εδραίοι, ημινομάδες).

Μιλούν την παραδοσιακή διάλεκτο της Ρομανί (ή Ρομανές, «romani chib»), η οποία δεν είναι γραπτή γλώσσα και εικάζεται ότι προέρχεται από τα σανσκριτικά και είναι συγγενής των νεοϊνδικών χιντί και παντζαμπί. Το όνομα «Ρομ» σημαίνει «άντρας» στη γλώσσα των Τσιγγάνων. Κυριαρχεί η άποψη ότι προέρχεται από την ινδική λέξη «Dom», που με τη σειρά της στα ινδικά σημαίνει τον άντρα μιας κατώτερης κάστας που τη ζωή του χαρακτηρίζει ο χορός και το τραγούδι.

Για πολλά χρόνια, η καταγωγή των Τσιγγάνων ήταν ένα αίνιγμα για τους επιστήμονες. Εντοπίζονταν σε διάφορα μέρη των πέντε ηπείρων με διάφορα ονόματα, όπως: Ζιτάν, Ζιγκόινερ Σιγγάν, Σίνκαρο, Μποέμ, Ναβάρ, Ντομ, Σίμπρους, Κατσίβελοι, Ρόμ κ.α.

Οι Τσιγγάνοι διακρίνονται σε δυο ομάδες, την Ανατολική και τη Δυτική. Σήμερα η γλώσσα της δυτικής ομάδας είναι πολύ επηρεασμένη από την ελληνική, επειδή στην Ελλάδα πραγματοποίησαν τη μονιμότερη εγκατάστασή τους σχετικά με άλλες χώρες. Λέξεις όπως ντρομ (δρόμος), καρφίν (καρφί), κλιντί (κλειδί), πέταλος (πέταλο), βαμόνι (αμόνι) και ισβιρί (σφυρί) αποτελούν ισχυρές ενδείξεις.

Κατά τον Ρ. Λ. Τάρνερ, οι Τσιγγάνοι έφυγαν από την κεντρική Ινδία γύρω στα 300 π.Χ. Μετανάστευσαν στη βορειοδυτική, όπου και εγκαταστάθηκαν για χίλια χρόνια περίπου. Από παλιά περσικά κείμενα, που συνδυάζουν ιστορία και μύθο, οι ιστορικοί συμπεραίνουν ότι μεγάλος αριθμός Τσιγγάνων φτάνει στην Περσία στα μέσα του 10ου και στις αρχές του 11ου αιώνα. Η μαρτυρία των Περσών χρονικογράφων και ποιητών, που αναφέρονται στη διασπορά των Τσιγγάνων, επαληθεύεται από τις μελέτες των γλωσσολόγων και κυρίως του Άγγλου μελετητή Τζων Σάμσον, που λέει ότι οι Τσιγγάνοι, κατά την αναχώρησή τους από την Περσία, χωρίστηκαν σε δυο κλάδους. Ορισμένες ομάδες κατευθύνθηκαν προς τα δυτικά και τα νοτιοανατολικά και άλλες προς τα βορειοδυτικά.

Μύθοι και ιστορικές μαρτυρίες για τα ταξίδια των Τσιγγάνων

Οι “Γύφτοι” -λέει ένας από τους πολλούς μύθους και θρύλους- καταδικάστηκαν να περιπλανώνται για πάντα επειδή ένας απ’ αυτούς σφυρηλάτησε τα καρφιά με τα οποία σταυρώθηκε ο Χριστός.

Βλέπουμε ότι ακολουθούν στη λαϊκή μυθοπλασία τους Εβραίους, όπως τους ακολούθησαν στη διασπορά -καθώς και τα δυο έθνη ποτέ δε στέριωσαν σ’ ένα τόπο, σ’ ένα δικό τους κράτος- και στα κρεματόρια, αφού και οι δυο λαοί εξοντώθηκαν από τους Ναζί, ως διαφορετικοί πληθυσμοί ανθρώπων, ακατάλληλοι για την καθαρότητα την καθαρότητα της Άριας φυλής.

Αλλού γράφεται ότι είναι άνθρωποι της Ατλαντίδος που διασώθηκαν από τον καταποντισμό ή ότι είναι απόγονοι του Κάιν. Ένας παλιός περσικός θρύλος, που ο Πέρσης ποιητής Φιρντουζί μετουσίωσε σε ποίημα, λέει πως κάποτε ο μεγάλος βασιλιάς της Περσίας Σαγκάλ ζήτησε από τον βασιλιά της Ινδίας Μπέχραμ Κουρ να του στείλει μουσικούς και τραγουδιστές για να διασκεδάζουν το λαό του κι έτσι ο Σαγκάλ τού έστειλε τους Τσιγγάνους. Ο πέρσης βασιλιάς τούς υποδέχτηκε με ευμένεια και τους έδωσε χωράφια, σπόρους και άλλα αγαθά. Εκείνοι όμως αρνήθηκαν να γίνουν καλλιεργητές κι έτσι διώχθηκαν από τη χώρα και καταδικάστηκαν να περιπλανώνται αδιάκοπα.

Η παλαιότερη όμως μαρτυρία για την άφιξη των Τσιγγάνων στην Ευρώπη προέρχεται από δυο Φραγκισκανούς μοναχούς, τον Σίμωνα Σιμεώνος και τον Ούγκο τον Πεφωτισμένο, που το 1322 είδαν στην Κρήτη ανθρώπους ρακένδυτους, οστεώδεις και ασυνήθιστους που ζούσαν σε μαύρα χαμηλά αντίσκηνα, όπως οι Άραβες, ή σε σπηλιές.

Άλλοι περιηγητές από τη Δύση αναφέρουν ότι είδαν στη Μεθώνη ανθρώπους «μαύρους σαν Αιθίοπες» που ήταν κυρίως σιδεράδες και ζούσαν σε καλύβες. Η περιοχή της Μεθώνης λεγόταν τότε Μικρή Αίγυπτος και, κατά μια εκδοχή, γι’ αυτόν τον λόγο οι τσιγγάνοι της Ευρώπης ονομάστηκαν Αιγύπτιοι (εξ ου και Γύφτοι στην Ελλάδα, Gypsies στις αγγλόφωνες χώρες, Gitanes στις γαλλόφωνες και Jitanos στις ισπανόφωνες). Φαίνεται ότι η φοβερή επιδημία της πανώλης που ερήμωσε την Ελλάδα στη δεκαετία 1346-1356 διευκόλυνε την εξάπλωση των Τσιγγάνων στη χώρα.

Από την Ελλάδα οι Τσιγγάνοι μετακινήθηκαν προς τη Βόρεια Βαλκανική. Τσιγγάνικες ομάδες βρέθηκαν στη Μολδοβλαχία, στη Σερβία και στην περιοχή της σημερινής Βουλγαρίας. Ταξίδευαν υποδυόμενοι τους προσκυνητές, επειδή είχαν μάθει ότι σ΄ αυτούς είχαν παραχωρηθεί ειδικά προνόμια. Το 1417 περνούν από την Ουγγαρία κι εμφανίζονται στην περιοχή της σημερινής Γερμανίας. «Είναι», κατά τα λεγόμενα των χρονικογράφων, «μια ομάδα ηλιοκαμένων ανδρών που σέρνουν μαζί τους αρκετές γυναίκες, πανάθλιες και ρακένδυτες, με χαλκάδες στ’ αφτιά και άφθονα ψεύτικα βραχιόλια και δαχτυλίδια. Στην ομάδα ηγούνται δώδεκα περίπου πρόσωπα που λένε πως είναι οι αρχηγοί τους. Φοράνε βυσσινιά ρούχα, κρατούν γεράκια στα χέρια και τα σκυλιά τους γαβγίζουν τους περαστικούς. Επιδεικνύουν μια επιστολή προστασίας από τον αυτοκράτορα Σιγκισμούντ».

«Είδα αυτό το χαρτί», αναφέρει ένας χρονικογράφος, «έλεγε: Εγώ, ο αυτοκράτορας της Ουγγαρίας, της Βοημίας, της Δαλματίας, της Κροατίας (…), στον πιστό μας Τσιντσιλά, τον αρχηγό των Τσιγγάνων, παρέχω κάθε εξυπηρέτηση σ’ αυτόν και στον λαό του και ζητώ να τους παρέχεται κάθε εκδούλευση και φιλοξενία…».

Σήμερα πιστεύεται ότι οι περισσότερες επιστολές προστασίας που επιδείκνυαν οι Τσιγγάνοι -όπως επίσης και οι τίτλοι ευγενείας των αρχηγών τους- ήταν πλαστογραφημένες. Σύμφωνα με άλλο χρονικό: “…τον Αύγουστο του 1427 εκατόν έως εκατόν είκοσι άτομα, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, κάνουν την εμφάνισή τους στα προάστια του Παρισιού. Λαός άθλιος, ρυπαρός και πάμπτωχος, με μάτια όμως που λάμπουν από εξυπνάδα και σατανικότητα. Αυτιά τρυπημένα με ένα ως δυο σκουλαρίκια στο καθένα. Ισχυρίζονται ότι κατάγονται από την Αίγυπτο και είναι χριστιανοί που αλλαξοπίστησαν, γι’ αυτό ο Πάπας τούς καταδίκασε να περιπλανώνται αδιάκοπα επί εφτά χρόνια χωρίς ποτέ να ξαπλώσουν σε κρεβάτι”.

Καθημερινή ζωή

Τους ρωτούν «Από πού είστε;» κι απαντούν πολύ απλά, όπου κι αν βρίσκονται «Από ‘δω». Στην ερώτηση «Τι ψηφίζετε;» ένας Τσιγγάνος απαντά «Δεν έχω πολιτισμό (πολιτικές πεποιθήσεις) να κάτσω να δω τι θα ψηφίσω. Δεν ξέρω. Ό,τι να ‘ναι ψηφίζω». Την ίδια γραμμή ακολουθούν και με τη θρησκεία. Συνήθως είναι οπαδοί της κατά τόπου επικρατούσας θρησκείας. Οι νόμοι του αστικού δικαίου και η αστυνομία είναι των «άλλων», δεν έχουν σχέση μ’ αυτούς και πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί, «να τα βρίσκουν μόνοι τους, μεταξύ τους», να μην αφήνουν τους «άλλους» να παρεμβαίνουν στις διαφορές τους, στη ζωή τους. Ο άγραφος «νόμος της σιωπής», που επιτάσσει να μην κοινοποιούνται τα μυστικά της κοινότητας στους «άλλους», είναι απαράβατος και όποιος τον καταπατήσει θα βρεθεί αντιμέτωπος με ολόκληρη την τσιγγάνικη ομάδα. 

Στους καταυλισμούς τους, όπως αυτοί διαμορφώνονται στην Ελλάδα, οι παράγκες των συγγενών είναι η μια δίπλα στη άλλη. Παλιά τα τσαντίρια ήταν τοποθετημένα ολόγυρα στον χώρο σχηματίζοντας κύκλο. Ο κύκλος αυτός πιθανόν να δήλωνε μια ανάγκη σύστασης και διασφάλισης της συλλογικότητας, στο πλαίσιο της οποίας καλλιεργούνταν και αναπτύσσονταν οι σχέσεις της ομάδας στην καθημερινή ζωή. Ο κενός χώρος στο κέντρο του κύκλου ήταν ο τόπος όπου γίνονταν όλες οι κοινωνικές εκδηλώσεις της ομάδας. Τώρα, ανοίγοντας την πόρτα δεν αντικρίζουν το δικό τους άνθρωπο. Οι περισσότεροι στις μέρες μας επιθυμούν ένα σπίτι, αλλά λένε χαρακτηριστικά: «Άμα ξέραμε ότι έχουμε ένα σπίτι, θα μέναμε, δε θα φεύγαμε. Θα πηγαίναμε ταξίδι(!) και μετά θα ερχόμασταν πάλι…»

Ο Marcel Kurtiade, διηγείται ένα τσιγγάνικο μύθο, σύμφωνα με τον οποίο αν το φουστάνι μιας γυναίκας περάσει πάνω από το φαγητό κάποιου, το μολύνει και τότε το φαγητό δεν πρέπει να φαγωθεί. Ο μύθος αυτός θεωρήθηκε στην Ευρώπη ότι μπορεί να ερμηνεύσει την απροθυμία των Τσιγγάνων να μείνουν σε πολυκατοικίες, στις οποίες οπωσδήποτε το φόρεμα μιας γυναίκας που θα έμενε στον ψηλότερο όροφο, θα μόλυνε τα πιάτα των υπολοίπων που θα κατοικούσαν από κάτω της.

Γάμος και έθιμα

Οι γονείς από νωρίς φροντίζουν να βρουν ταίρι για το παιδί τους. Έχει τύχει γονείς να έχουν δώσει λόγο να παντρέψουν τα παιδιά τους όταν αυτά ήταν 3-4 χρονών, μόνο και μόνο επειδή τα είδαν να παίζουν μαζί. Οι συμφωνίες γίνονται ανάμεσα στα συμπεθεριά και σε ηλικία 13-16 ετών τελούνται οι αρραβώνες και σε μερικούς μήνες ο γάμος, ο οποίος δεν συνοδεύεται απαραίτητα και από στέψη. Το κορίτσι ανήκει στον πατέρα και μεταβιβάζεται στον σύζυγο. Μετά τον γάμο η νύφη ζει στο σπίτι του γαμπρού και βρίσκεται υπό το άγρυπνο μάτι της πεθεράς, στην οποία οφείλει απόλυτο σεβασμό. Μόλις όμως μια Τσιγγάνα γεννήσει, παίρνει αξία και αποδεσμεύεται απ’ την πεθερά. Αποκτά κύρος στην κοινότητα και μέσα στο σπίτι της αυτή έχει τον πρώτο λόγο, ακόμα και στα οικονομικά και στη δουλειά του άντρα της. 

Η νύφη πρέπει να δεχτεί δώρα από όλα τα μέλη της νέας της οικογένειας, να τα φορέσει όλα επάνω της ως απόδειξη της αποδοχής της εκ μέρους τους. Το κάθε κόσμημα συμβολίζει και την αγάπη του μέλους από το σόι του γαμπρού που το προσφέρει και το ίδιο φυσικά ισχύει και για τον άντρα. Οι Τσιγγάνοι μπορεί να μην έχουν καθόλου χρήματα, μπορεί να ζουν με την επαιτεία, να στερούνται τις στοιχειώδεις ανέσεις, να περπατούν ξυπόλυτοι, αλλά κοσμήματα χρυσά θα έχουν πάντα. Είναι τα δώρα που τους χάρισαν οι δικοί τους σαν ένα σύμβολο αγάπης και αποδοχής, πάντα θα θυμίζουν στο νεαρό άτομο που τα φορά το πρόσωπο που του τα χάρισε. Χωρίς τα κοσμήματά του ένας Τσιγγάνος είναι «γυμνός», αποξενωμένος, γι’ αυτό και τα φοράει πάντα, ακόμα και στη δουλειά του.

Πεποιθήσεις και γιορτές

Η Παναγία λατρεύεται από τους Τσιγγάνους ως γυναικεία θεότητα, ως μητέρα και πολλοί είναι εκείνοι που έχουν το όνομά της (Μαρία, Μαριτάνα, Παναγιώτης). Ο Τ. Γιαννακόπουλος στο βιβλίο του «Τσιγγάνικα λαϊκά τραγούδια και μπαλάντες» αναφέρει ότι η λατρεία της Παναγίας από τους Τσιγγάνους δεν αποτελεί τίποτ’ άλλο, παρά τη λατρεία της παλιάς ιδικής θεάς Κάλι, γυναίκας του θεού Σίβα…

Η γιορτή του Αγίου Γεωργίου είναι πολύ μεγάλη γιορτή για τους Τσιγγάνους. Κι αυτό όχι τόσο για θρησκευτικούς λόγους, όσο για το γεγονός ότι ο η μνήμη του Αγίου γιορτάζεται στην αρχή της άνοιξης, όταν ο καιρός αρχίζει να γλυκαίνει και η φύση να ξαναγεννιέται. Και είναι γνωστό ότι η αναγέννηση αυτή ανέκαθεν γιορταζόταν με ιεροτελεστίες και λατρευτικές εκδηλώσεις.

Μαγεία και μύθοι

Ανέκαθεν αναφορές στις γυναίκες των Ρομά τις συνέδεαν με τη μαγεία και τις ξεχωριστές υπερφυσικές δυνάμεις που φαίνεται να κατέχουν από την εποχή της Βυζαντινής- ακόμα- Αυτοκρατορίας, που τις διατήρησαν ερχόμενες μετέπειτα στην Ευρώπη. Συνήθως εμφανίζονται να διαβάζουν τη μοίρα στην παλάμη ή να κοιτάζουν σε μια κρυστάλλινη σφαίρα. 

Κατά τον Megel (Megel J. “Gypsy Religion”,1986), υπάρχει πάντοτε μια γυναίκα στην οποία οι Τσιγγάνοι σπεύδουν για την πνευματική τους καθοδήγηση. Αν έχουν κάνει κάτι κακό ή αν πιστεύουν ότι έχουν καταληφθεί από τον διάβολο ή κάποιον δαίμονα , πηγαίνουν σ’ αυτή τη γριά κυρία που δουλεύει πάνω σ’ αυτά τα θέματα σε όλη της τη ζωή. Ο Trigg (Trigg E. “Gypsy Demons and Divinities” 1973), μας λέει ότι οι Ρομά πιστεύουν ότι ανάμεσα στους συντρόφους τους υπάρχουν κάποια ιδιαίτερα άτομα που έχουν καταληφθεί από ισχυρές δυνάμεις, αφού κατέχουν ξεχωριστή γνώση και ικανότητα να χειρίζονται τη μαγεία.

Μεταξύ κάποιων φατριών των Ρομά στις Σέρρες υπάρχει η πίστη σε μια δύναμη, τον Άμπαμπα… «Ο Άμπαμπας ζει 100 μέτρα κάτω απ’ τη γη», λένε. Κάθε Πέμπτη βράδυ, ξημερώνοντας Παρασκευή, οργανώνεται μια τελετή προς τιμήν του Άμπαμπα, ίσως για να «καλοπιάσουν» το πνεύμα ώστε να συνεχίσει να τους παραχωρεί τις δυνάμεις της μαγείας. Η τελετή αυτή λαμβάνει χώρα στα σπίτια των αρρώστων ή σε σπίτια που συμβαίνουν δυσάρεστα και ανήσυχα πράγματα. Πάντα ετοιμάζονται εκλεκτά εδέσματα, ποτά και άφθονα τσιγάρα. Οι γριές Τσιγγάνες συγκεντρώνονται στο δωμάτιο του αρρώστου έχοντας στην αριστερή μεριά της μέσης τους εφαρμοσμένο πάνω σε μια ζώνη, ένα σπαθί ή ένα μαχαίρι. Εκεί τρώνε, πίνουν, καπνίζουν και χορεύουν με τη συνοδεία του ντεφιού.  

Μετά από αρκετή ώρα, περιέρχονται σε έκσταση. Η πρώτη που θα περιέλθει σε έκσταση, μόλις περάσει την κρίση της και επανέλθει στα λογικά της, παίρνει ένα ποτήρι νερό, το διαβάζει και το αγιάζει με κάποιον τρόπο και αρχίζει να ραντίζει τον άρρωστο, ο οποίος με το ράντισμα αυτό πιστεύεται ότι θεραπεύεται. Αυτές οι γριές ονομάζονται αμπαμπίνες. Λέγεται μάλιστα ότι βλέποντάς τις να χορεύουν «σου σηκώνονται οι τρίχες». Πολλές αναφορές τις θέλουν να χορεύουν στα γόνατα. Δεν χορεύουν πάντοτε μέσα σε σπίτια, αλλά και στο δρόμο, με συνοδεία νταουλιών, τα οποία τους τρελαίνουν με τον ήχο τους.

Ο Άμπαμπας είναι μια ινδική θεότητα και πιστεύεται ότι είναι ένας κακός δαίμονας, ένας κακός αέρας, ωστόσο η σχετική με αυτόν τελετή γίνεται για να ξορκίσει το κακό και οι κατειλημμένοι απ’ αυτόν άνθρωποι είναι καλοί, σωστοί άνθρωποι που βρίσκονται απλά υπό την επήρεια κάποιου ξορκιού.

Ο Trigg σημειώνει: “…είναι άραγε πιθανόν να κατέχουν(οι Τσιγγάνοι) τέτοιες δυνάμεις τις οποίες άλλοι έχουν χάσει εδώ και πολύ καιρό; Θα πρέπει ίσως να μην βιαστούμε να κρίνουμε. Σε μια εποχή όπου οι επιστήμονες αναρωτιούνται για τα πάντα, όπου η παραψυχολογία μιλά για την έκτη αίσθηση, θα πρέπει να δεχτούμε τουλάχιστον ότι οι άνθρωποι που βρίσκονται ακόμα κοντά στη φύση κι επικοινωνούν μαζί της είναι πολύ φυσικό να κατέχουν τα παράξενα “δώρα” της». (Ελεύθερη, αποσπασματική μετάφραση από το κείμενο του Yvonne Hunt, The Ababas:A Rom Ritual.

«Γιεκ ντρομ, σινέ τα να σινέ…»(Σ’ έναν δρόμο που ήταν ή δεν ήταν…) 

Σ’ έναν δρόμο ξεκινούν τα τσιγγάνικα παραμύθια, καθώς και με μια αναφορά σ’ ένα ταξίδι ατέλειωτο, με μια έκφραση αμφιβολίας: έτσι έγιναν τα πράγματα, αλλά μπορεί να έγιναν κι αλλιώς. Το παρελθόν γίνεται αντιληπτό μέσα από το ταξίδι. Η ώρα του παραμυθιού για τους Ρομ είναι σχεδόν ιερή. Συγκεντρώνονται όλοι μαζί για να το ακούσουν ή να το διηγηθούν.

Δύο είναι οι βασικές προϋποθέσεις είναι απαραίτητες για ν’ αρχίσει η αφήγηση και να ξετυλιχθεί η ανέμη της μνήμης και της φαντασίας: Η πρώτη είναι ο χρόνος, όχι με την έννοια της καθορισμένης στιγμής αλλά με την έννοια της χρονικής επάρκειας ή της περίσσειας, έτσι ώστε να ξεκινήσει και να εξελιχθεί αβίαστα η αφήγηση. Η δεύτερη προϋπόθεση είναι η παρουσία ακροατηρίου. Δίχως αυτό, απειλείται η ζωτικότητα της αφήγησης και εν τέλει χάνεται και ο σκοπός της, διότι είναι απαραίτητο να παρεμβαίνει το ακροατήριο στη ροή του μύθου. Εδώ οι πρωταγωνιστές των παραμυθιών μεταλλάσσονται και οι πράξεις τους προσαρμόζονται στη σύγχρονη ζωή. Πριγκίπισσες κατεβαίνουν στο δρόμο και παίρνουν ταξί και γενναίοι ήρωες φτάνουν στη μάχη με τις μοτοσικλέτες τους. Η Χιονάτη γίνεται Ροζαλίντα, Μιλάγκρος ή Ερατώ. Οι ήρωες δεν είναι πάντα καλοί και ειρηνικοί. Μπορούν να εξαπατούν, να είναι πονηροί και το σίγουρο είναι ότι είναι πανέξυπνοι. Συνήθως το τσιγγάνικο παραμύθι δεν έχει το συνηθισμένο ευχάριστο τέλος «…και ζήσανε αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα».

Πηγές:

Άννα Λυδάκη, Μπαλαμέ και Ρομά (Οι Τσιγγάνοι των Άνω Λιοσίων), 1997, εκδόσεις Καστανιώτη

Ελληνική Εταιρία Εθνολογίας, Οι Ρομά στην Ελλάδα (2002)

Νίκος Δαβανέλος, Γύφτοι σοφοί και γύφτοι μάγοι, 1987, Eκδόσεις «γνώση». 

@Evlampia Tsireli Πρώτη δημοσίευση 16 Μαρτίου 2012 ιστολόγιο Life, Science and Fiction.

Τι είναι οι άγγελοι;

Οι άγγελοι είναι διάμεσοι μεταξύ ουρανού και γης, τέλεια ανθρωπόμορφα όντα, χωρίς τις υλικές και σωματικές αδυναμίες του ανθρώπου. Η απεικόνισή τους ως όμορφοι με αιθέρια ενδύματα και φτερά, με επιβλητικούς χιτώνες, σπαθί στο χέρι, στέμμα και δόξα, σε ανατολική και δυτική παράδοση της εικονογραφίας, ήδη μαρτυρά τον θαυμασμό και το δέος του ανθρώπου γι’ αυτούς.

Ένα πλάσμα που δημιουργείται ελεύθερο να επιλέξει, όπως και ο άνθρωπος, ωστόσο υπερβατικό και ασώματο, κατά χάριν αθάνατο. Οι άγγελοι βλέπουν πάντοτε τη δόξα του Θεού στους ουρανούς και προσεύχονται για τους ανθρώπους.

Η ανάγκη για έναν βοηθό, προστάτη που συμπληρώνει κενά της ανθρώπινης μοναξιάς και αδυναμίας, ένας πολεμιστής που είναι έτοιμος να σταθεί κοντά στον άνθρωπο, ένας λαμπρός αρματωμένος η εικόνα του οποίου κάνει και τον πιο θαρραλέο και αδίστακτο εχθρό να υποχωρήσει.

Οι αρχάγγελοι πολεμιστές του Θεού, Μιχαήλ και Γαβριήλ, είναι οι πιο επιβλητικοί, πιο αγαπημένοι, η παρουσία τους αναφέρεται συχνά στην Αγία Γραφή και έχουν πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία.

Προέλευση και παραδόσεις

Ο αριθμός των αγγέλων είναι μεγάλος και ανυπολόγιστος, διακρίνονται σε 9 τάγματα, γιατί το 10ο  του Εωσφόρου έπεσε και έμειναν τα υπόλοιπα. Κάθε τάγμα έχει δική του διακονία και δικό του όνομα. Έχουμε τους Αγγέλους, τους Αρχαγγέλους, τις Αρχές, τις Δυνάμεις, τις Κυριότητες, τις Εξουσίες, τους Θρόνους, τα Χερουβείμ και τα Σεραφείμ. Η Αγία Γραφή αναφέρει τα ονόματα: Γαβριήλ -που σημαίνει «ήρωας του Θεού»-, Μιχαήλ -που σημαίνει «τίς ως ο Θεός ημών;» και Ραφαήλ. Η εβραϊκή παράδοση αναφέρει και τέταρτο άγγελο, τον Ουριήλ.

Στην αρχαία Ελλάδα η έννοια «άγγελος» χαρακτήριζε κάποιον ο οποίος μετέδιδε ειδήσεις, πληροφορίες ή αγγελίες. Αναφορές για αγγέλους-αγγελιοφόρους έχουμε στον Όμηρο, τον Ηρόδοτο και τον Ξενοφώντα. Ως θεϊκή ή υπερβατική παρουσία ο άγγελος εμφανίζεται για πρώτη φορά στο πρόσωπο του Ερμή, ο οποίος προσφωνείται ως «άγγελος της Περσεφόνης» από τον Όμηρο. Επίσης, κατά τον Πλάτωνα ο Κάτω Κόσμος έχει τους αγγέλους του, οι οποίοι καλούνται «άγγελοι καταχθόνιοι». Ωστόσο πολύ κοντά στον τρόπο επέμβασης των αγγέλων στους ανθρώπους βρίσκεται ο ρόλος του «από μηχανής θεού».

Στα Εβραϊκά η αντίστοιχη λέξη מלאך‎ mal’akh χρησιμοποιείται για να δηλώσει είτε θείο είτε ανθρώπινο αγγελιαφόρο. Η λατινική εκδοχή, εντούτοις, διακρίνει τον θείο ή πνευματικό αγγελιαφόρο από τον άνθρωπο με τις έννοιες angelus (δάνειο από την Ελληνική γλώσσα) και legatus «απεσταλμένος».

H αγγελολογία ως κλάδος έχει τις ρίζες της στον Ιουδαϊσμό και τον Χριστιανισμό, ωστόσο και ο Ζωροαστρισμός περιέχει αγγελολογία και δαιμονολογία, (βλ. εκπεσόντα άγγελο Εωσφόρο ως υπέρτατος πράκτορας του κακού, συγκρίνοντάς τον με το κακό πνεύμα Αριμάν Ahriman).

Η έννοια των δαιμόνων είχε υπάρξει πολύ νωρίτερα. Ο «Σατανάς» ως κυβερνήτης των δυνάμεων του κακού (κυρίως στη δυτική χριστιανική και ισλαμική θεολογία) ίσως έχει τις ρίζες του στον Angra Mainyu (επίσης γνωστό ως Ahriman) της πίστης του Ζωροαστρισμού, που ήταν ο εχθρός Aχούρα Μάζντα, του ανώτατου Θεού της ανθρωπότητας.

Κατά την Ιερά Παράδοση της Εκκλησίας του Χριστού, ο φύλακας άγγελος δίνεται στον άνθρωπο στο Άγιο Βάπτισμά του. Αυτό το γεγονός μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα από την 5η ευχή προς κατηχούμενους όπου, μεταξύ των άλλων, λέει: «Συνόδευέ τον στην ζωή του με φύλακα άγγελο για να τον λυτρώνει από κάθε παγίδα του εναντίου, από προσβολή του πονηρού, από δαίμονα μεσημβρινό και από κακές φαντασίες».

Ο φύλακας άγγελος δόθηκε από τον Θεό για τη σωματική και ψυχική προστασία του ανθρώπου. Ουδέποτε κοιμάται, κατά τον λόγο του ψαλμωδού: «Μηδέ νυστάξει ο φυλάσσων σε» (Ψαλμ. 120.3).

«Ο φύλαξ άγγελος υπηρετεί την σωτηρία του ανθρώπου» (Εβρ. 1,14),
«λυτρώνει τον άνθρωπο σε επικίνδυνες περιστάσεις» (Πράξ. 5,19. 12,7-8 9, 11), «είναι λειτουργικό πνεύμα του Θεού για την προστασία των ανθρώπων» (Ψαλμ. 102,21. 103,5. Λουκ. 16,22).

Χριστιανική παράδοση – Μιχαήλ και Γαβριήλ

Οι άγγελοι στη χριστιανική παράδοση είναι ουράνιες υπάρξεις που δημιουργήθηκαν από τον Θεό πριν από τον υλικό κόσμο και τον άνθρωπο. Είναι δημιουργημένοι κατ’ εικόνα Θεού, όπως και ο άνθρωπος, δεν έχουν όμως υλικό σώμα, δεν έχουν ανάγκες, δεν υπόκεινται σε φθορά ή θάνατο. Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός δίνει τον εξής ορισμό· «ο άγγελος είναι φύση νοερή, αεικίνητη, αυτεξούσια, ασώματη. Υπηρετεί τον Θεό και είναι κατά χάριν αθάνατος. Όμως, τα ουσιώδη γνωρίσματα και τη σύσταση της φύσεώς του, μόνον ο Κτίστης τα γνωρίζει. Ονομάζεται βέβαια ασώματος και άυλος σε σχέση με μας, γιατί κάθε τι που συγκρίνεται με τον Θεό, τον μόνον ασύγκριτο, βρίσκεται παχύ και υλικό». Μάλιστα, δεν έχουν φύλο, γιατί η φύση τους είναι πνευματική και είναι κατά χάριν αθάνατοι.

Έχουν πλαστεί με το χάρισμα του αυτεξουσίου όπως και ο άνθρωπος και μπορούν να επιλέξουν υπακοή ή ανυπακοή στον Θεό. «Να μένουν και να προκόπτουν στο αγαθό, αλλά εάν το θελήσουν, να τρέπονται προς το χειρότερο», λέει ο Μέγας Βασίλειος.

Όταν ο Εωσφόρος, λόγω της υπερηφάνειας του, εξεγέρθηκε κατά του Θεού, θέλησε να βάλει τον θρόνο του στον ουρανό και να γίνει όμοιος με τον Θεό. Τον ακολούθησε ένα τάγμα Αγγέλων, το οποίο και αυτό αποκόπηκε από τον Θεό εξαιτίας της υπερηφάνειας του. Τότε εξέπεσαν και διώχτηκαν από τον ουρανό μαζί με τον αρχηγό τους.

Ο αρχάγγελος Μιχαήλ, βλέποντας την ελεεινή έκπτωση των Αγγέλων, κατάλαβε την αιτία της πτώσης τους και για αυτό, με την υποταγή και την ταπείνωση την οποία έδειξε στον Θεό, διαφύλαξε τόσο τη δική του δόξα και λαμπρότητα, όσο και τη δόξα των άλλων Αγγελικών ταγμάτων. Για την υποταγή του και την ταπείνωση αυτή, διορίστηκε από τον Θεό Παντοκράτορα να είναι ο πρώτος των Αγγελικών τάξεων.

Κατά την περίοδο εκείνη ο αρχάγγελος Μιχαήλ συγκέντρωσε και ένωσε τις τάξεις των Αγγέλων, και φώναξε σ’ αυτούς το «Πρόσχωμεν. Ήτοι ας προσέξωμεν και ας εννοήσωμεν, τι έπαθον ούτοι οι εκπεσόντες δαίμονες διά την υπερηφανίαν τους, οίτινες προ ολίγου ήτον μαζί με ημάς Άγγελοι. Kαι ας στοχασθώμεν τι μεν είναι ο Θεός, τι δε είναι ο Άγγελος. O μεν γαρ Θεός, είναι Δεσπότης και Δημιουργός ημών των Aγγέλων. Hμείς δε οι Άγγελοι, είμεθα δούλοι και κτίσματα του Θεού». Και όλοι μαζί ύμνησαν αναφωνώντας τον θείο και αγγελικό ύμνο «Άγιος, Άγιος, Άγιος Kύριος Σαβαώθ, πλήρης ο ουρανός και η γη της δόξης αυτού». Αυτή τη σύναξη των αγγέλων εορτάζουμε στις 8 Νοεμβρίου. Μαζί με τον Αρχάγγελο Μιχαήλ εορτάζεται και ο Αρχάγγελος Γαβριήλ η παρουσία του οποίου είναι έντονη στην Αγία Γραφή. Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ ήταν αυτός που υπηρέτησε το Μυστήριο της ένσαρκης οικονομίας του Θεού Λόγου από την αρχή ως το τέλος. Για αυτό και η Εκκλησία του Χριστού αποφάσισε να συνεορτάζει μαζί τους δύο Αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ, και να επικαλείται την χάρη και τη βοήθεια τους.

Εμφανίσεις στην Αγία Γραφή

Ο Αρχάγγελος Mιχαήλ είναι ο πιο ένδοξος και λαμπρός ταξιάρχης. Στην Παλαιά Διαθήκη πρωτεμφανίζεται στον Πατριάρχη Αβραάμ κατά τη θυσία του Ισαάκ. Έπειτα στον Λωτ, όταν τον λυτρώνει μαζί με την οικογένειά του από την καταστροφή των Σοδόμων. Έπειτα παρουσιάζεται στον Ιακώβ, όταν τον σώζει από τον Ησαύ. Αυτός προπορεύονταν μπροστά από τους Ισραηλίτες όταν ελευθερώθηκαν από την Αίγυπτο. Με τη μορφή νεφέλης την ημέρα και φωτιάς τη νύχτα, τους δείχνει τον δρόμο προς τη γη της Επαγγελίας. Αυτός παρουσιάστηκε στον μάντη Bαλαάμ, όταν εκείνος θέλησε να καταραστεί τον Ισραηλιτικό λαό για να μη συνεχίσει τον δρόμο προς τη Χαναάν. Αυτός παρουσιάστηκε και στον Ιησού του Nαυή απαντώντας του «Eγώ αρχιστράτηγος Kυρίου νυνί παραγέγονα».

Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ στην Παλαιά Διαθήκη παρουσιάζεται στον Δανιήλ και εξηγεί το όραμα που είδε (Δαν. 8,16), φανερώνοντάς του ότι η αιχμαλωσία των Ισραηλιτών θα κρατήσει εβδομήντα χρόνια, και μετά από τετρακόσια ενενήντα επτά χρόνια θα έρθει ο Χριστός (Δαν. 9,21-25). Ο Γαβριήλ ήταν αυτός που έφερε την είδηση στη γυναίκα του Mανωέ, ότι θα γεννήσει τον Σαμψών. Στην Καινή Διαθήκη ο Αρχάγγελος Γαβριήλ ήταν αυτός που έφερε την είδηση στον Ιωακείμ και την Άννα, ότι θα γεννήσουν τη Θεοτόκο.

Αυτός είναι που έφερε την είδηση στον Ζαχαρία ότι θα γεννήσει τον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ έφερε τη χαρμόσυνη είδηση στην Θεοτόκο ότι θα γεννήσει από Πνεύμα Άγιο τον Yιό και Λόγο του Θεού. Αυτός παρουσιάστηκε στο όραμα του Ιωσήφ και του είπε να μη φοβηθεί, αλλά να παραλάβει τη Mαριάμ ως γυναίκα του, επειδή το παιδί που θα γεννήσει προέρχεται από Πνεύμα Άγιο. Αυτός παρουσιάστηκε και στους ποιμένες και τους έφερε την είδηση ότι γεννήθηκε ο Xριστός. Και αυτός σε όραμα είπε στον Ιωσήφ να πάρει το Θείο Βρέφος και τη Μητέρα του και να φύγει στην Αίγυπτο. Και πάλι αυτός ξαναείπε στον Ιωσήφ να επιστρέψει στην πατρίδα του.

Πολλοί από τους ιερούς μελετητές και ασματογράφους σημειώνουν ότι ο Γαβριήλ ήταν ο Άγγελος ο οποίος κύλησε τον βράχο από το μνημείο του Ιησού. Και αυτός ήταν που έφερε το μήνυμα στις Μυροφόρες για την Ανάσταση του Κυρίου.

Ἀρχιστράτηγοι Θεοῦ, λειτουργοῖ θείας δόξῃς, τῶν ἀνθρώπων ὁδηγοί, καὶ ἀρχηγοὶ Ἀσωμάτωv, τὸ συμφέροv ἡμῖv αἰτήσασθε, καὶ τὸ μέγα ἔλεος, ὡς τῶν Ἀσωμάτων Ἀρχιστράτηγοι.

(Κοντάκιο, ήχος β’)

Πηγές:

pemptousia.gr, Wikipedia, Περιοδικό «Μοναχική Έκφραση», users.sch.gr

Εικόνες: http://www.blakearchive.org

©Ευλαμπία Τσιρέλη

Δευτέρα, 27 Απριλίου, 2020

Οδεύοντας προς την “απελευθέρωσή” μας, δεν είναι ψέμα πως όλοι νιώθουμε αρκετά ξαλαφρωμένοι, όμως και επιφυλακτικοί, φοβισμένοι. Τίποτα δεν θα είναι ξανά ίδιο -τουλάχιστον για ένα εύλογο χρονικό διάστημα.

Πολλοί αναθεωρήσαμε σχέσεις, φιλίες, ακόμα και πεποιθήσεις αυτή την περίοδο του εγκλεισμού. Άλλοι άλλαξαν φιλοσοφία ζωής, ακόμα και κοσμοθεωρία. Πολλοί είναι εκείνοι -εκτός από αυτούς που μιλούσαν έτσι από πριν- που στράφηκαν σε θεωρίες συνωμοσίας για να εξηγήσουν το δυσάρεστο, την αναπάντεχη και παράξενη συμφορά. Εξηγούμε δηλαδή το παράξενο -τη συνθήκη ενός θανατηφόρου ιού που πλήττει την ανθρωπότητα εν προκειμένω- με παράλογα σενάρια. Λίγο-πολύ, τα ακούσαμε όλοι: 5G, Bill Gates, εβραιομασώνοι, ντρόουνς, τσιπάκια, κατασκευασμένοι ιοί, θανατηφόρα εμβόλια, ερπετοειδείς πράκτορες και κυβερνήσεις (!), γαλαξιακοί πόλεμοι (!). Μια σύγχρονη μορφή αλλόκοτης μυθοποιίας.

Το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο φυσικά, είναι αρχέγονο. Η συνωμοσιολογία είναι διαχρονική. Κρατά τη σκούφια της από την αυγή της ανθρωπότητας. Είναι το φαινόμενο κατά το οποίο όταν ο άνθρωπος αδυνατεί να κατανοήσει ή φοβάται υπερβολικά να αποδεχτεί και να αντιμετωπίσει μια κατάσταση, προσπαθεί να την εξηγήσει με τέτοιον τρόπο που του επιτρέπει να αισθανθεί ανώτερος, επαναστάτης, αντιστασιακός -ικανός δηλαδή να τη νικήσει. ΝΑ ΜΗ ΦΟΒΑΤΑΙ. Ο βαθμός της διαστρέβλωσης και της αντιστροφής της κατάστασης, των ρόλων και των ευθυνών είναι τόσο μεγάλος, που αφήνει μετέωρους τους υπόλοιπους να κοιτάζουν με ένα μεγάλο ΓΙΑΤΙ στα μάτια.

Φυσικά πρόκειται για την εύκολη λύση, που δεν είναι όμως λύση εν προκειμένω δυστυχώς. Η λύση είναι να μελετήσουμε, να κατανοήσουμε, να διασταυρώσουμε και, το πιο δύσκολο, να αναθεωρήσουμε, να αποδεχτούμε τη σοβαρότητα της κατάστασης και να την αντιμετωπίσουμε με λογική και ωριμότητα.

Συνωμοσιολόγοι υπάρχουν σε όλα τα κοινωνικά στρώματα και μορφωτικά επίπεδα, και όλοι έχουμε υπάρξει σε μικρό ή μεγάλο βαθμό κάποια στιγμή στη ζωή μας. Ίσως το θέμα να είναι βαθύτερο, ψυχολογικό. Να πατάει στο προφίλ “εγώ είμαι καλύτερος και εξυπνότερος, δεν μπορεί κανείς να με κοροϊδέψει”, στην αίσθηση δηλαδή της υπεροχής και στην υπεροψία που από κάτω της κρύβει φυσικά την αίσθηση της ανεπάρκειας και το αίσθημα το φόβου.

Η καλλιέργεια του προφίλ “είμαστε καλύτεροι, εξυπνότεροι, εκλεκτοί”, ξεκινάει από την οικογένεια, όταν ένα παιδί μεγαλώνει με γονείς που είναι “καλύτεροι από τον γείτονα” και το παιδί τους είναι “το ομορφότερο, καλύτερο, εξυπνότερο από τους συμμαθητές του” και η οικογένεια γενικά είναι “ανώτερη και εκλεκτή”. Στο μοτίβο αυτό πατάει ακόμα και ο εθνικισμός φυσικά, αλλά και ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός.

Η μελέτη και αγάπη για γνώση προϋποθέτει μιας κάποιας μορφής ταπείνωση. “Δεν γνωρίζω, θέλω να μάθω, να γίνω καλύτερος”. Όμως, αν είμαι ήδη καλύτερος, γιατί να διαβάσω; Ή “θα διαβάσω μόνο αυτό που συμφωνεί με αυτό που λέω εγώ γιατί εγώ ξέρω”. Ταπείνωση και σεμνότητα επίσης προϋποθέτει και το να αποδεχτώ πως κάποιος είναι καλύτερος από μένα και ξέρει καλύτερα.

Δεν γίνεται ωστόσο να έχουμε μπει στον 21ο αιώνα, να μεγαλώνουμε παιδιά του 21ου αιώνα και να λέμε ότι “ένας σαυράνθρωπος κινεί τα νήματα στον πλανήτη”. Μπορούμε να ανησυχήσουμε ότι ο πλούτος έχει συσσωρευτεί στα χέρια λίγων, ναι, μπορούμε να κατηγορήσουμε τον καπιταλισμό, την κοινωνική ανισότητα, τον πόλεμο, να αγωνιστούμε ενάντια σε αυτά, να υπερασπιστούμε τους αδύναμους, να μην ψηφίζουμε επικίνδυνους κυβερνήτες. Όπως βλέπετε, η πραγματικότητά μας είναι αρκετά ακραία και περιλαμβάνει ουκ ολίγα “τέρατα” ήδη. Δεν θέλουμε άλλα.

Επιστρέφοντας στο ψυχολογικό υπόβαθρο της οικογένειας -και δεν αναφέρομαι μόνο στην ελληνική οικογένεια βέβαια-, ίσως το αίσθημα της συλλογικότητας και της ταπείνωσης να είναι κάποια λύση. Ας μην είναι το παιδί μας “το καλύτερο”, ας μην προσπαθούν “να του κάνουν κακό όλοι επειδή το ζηλεύουν”, ας μην είναι η οικογένειά μας “η πιο εκλεκτή στη γειτονιά και στο χωριό”. Ας μην είναι το παιδί μας “εξυπνότερο από τον βλάκα τον δάσκαλό του”, ας μην είναι “ομορφότερο από τις φίλες του”, ας μην είναι “το μεγαλύτερο ταλέντο στο σχολείο”.

Ο μελλοντικός αυτός ενήλικας δεν θα μπορεί να κάνει φίλους, δεν θα μπορεί να αγαπήσει χωρίς να απαιτεί, δεν θα μελετά εις βάθος, δεν θα μπορεί να ακούσει τον άλλον με προσοχή και ενδιαφέρον, δεν θα αποδέχεται την ήττα και την απόρριψη και, μέχρι τα σαράντα του -αν η αίσθηση ανωτερότητάς του το αφήσει να κατανοήσει ότι έχει προβλήματα- θα μετρήσει πολλές ώρες ψυχοθεραπείας. Δεν θα είναι ποτέ πλήρης και ευτυχισμένος άνθρωπος. Πάντα θα αισθάνεται ότι κάποιος το κοροϊδεύει και θέλει το κακό του, ότι το υπονομεύουν, ότι του λένε ψέματα, ότι… κάτι του κρύβουν!

Η κοινωνία έχει διχαστεί σε “επιστήμονες” και “συνωμοσιολόγους” -αυτό είναι σίγουρα μια μεγάλη συνέπεια όσων ζούμε. Και μερικοί είμαστε χαμένοι. Τουλάχιστον να σωθούν τα παιδιά. Οι υπόλοιποι ας βρούμε το σθένος να βγούμε από τα σπίτια μας χωρίς να επιρρίπτουμε τις ευθύνες στα ερπετά και στους σιωνιστές.

Λένε ότι η οικογένεια είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας και η κοινωνία μια μικρογραφία της ανθρωπότητας ολόκληρης. Ας δεχτούμε ότι μας βρήκε μια συμφορά και ότι όλοι προσπαθούμε να την ξεπεράσουμε. Ας αποφύγουμε τα ακραία συμπεράσματα στα όρια της παράνοιας. Δεν υπάρχουν μυστικοί διαγαλαξιακοί πόλεμοι. Οι πόλεμοι και οι “σαύρες” είναι μέσα μας. Είναι τα θηρία της ανθρώπινης υπεροψίας και της αίσθησης ανωτερότητας που, σε παγκόσμια κλίμακα, βρίσκονται πίσω από τα μεγάλα δεινά της ανθρωπότητας.

©Ευλαμπία Τσιρέλη

Επιτρέπεται η ηλεκτρονική αναδημοσίευση μόνο εφόσον αναδημοσιευτεί το πλήρες κείμενο, με ξεκάθαρη απόδοση στη συγγραφέα Ευλαμπία Τσιρέλη, μαζί με σύνδεσμο στην παρούσα σελίδα. Απαγορεύεται κάθε είδους έντυπη αναδημοσίευση. Σε αντίθετη περίπτωση, θα υπάρχουν κυρώσεις σύμφωνα με τον Νόμο 2121/1993.

Τετάρτη, 25 Μαρτίου, 2020

Έχουν περάσει πολύ γρήγορα οι μέρες, ομολογουμένως. Έχω βαλθεί να ξεμπερδέψω με όλες τις εκκρεμότητες και σχεδόν τα έχω καταφέρει. Η μάχη μου με τον χρόνο συνεχίζεται, δεν μου επιτρέπω να ξεκουραστώ ακόμα, τουλάχιστον πνευματικά. Πώς θα μπορούσα άλλωστε. Νομίζω πως έχω βαλθεί να κρατώ τον εαυτό μου απασχολημένο διότι αν σταματήσω και κοιτάξω το ταβάνι, θα είναι ολέθριο.

Πιστεύω πως θα τα καταφέρουμε. Δεν μου έχει περάσει ακόμα η ιδέα του αντίθετου. Στα social media μαίνεται πόλεμος. Η παραπληροφόρηση, ο τρόμος και η συνωμοσιολογία δίνουν και παίρνουν. Στην αρχή θύμωνα, τώρα όμως βλέπω καθαρά. Είναι ασύλληπτα τα γεγονότα, ο κόσμος δεν θέλει να τα πιστέψει. Δημιουργούν μύθους για να πείσουν τους εαυτούς τους πως ζουν έναν μύθο. Η ανθρώπινη διάνοια είναι περιορισμένη. Αν δεχτεί τα μεγέθη ενός προβλήματος χωρίς να μπορεί να το επιλύσει, επέρχεται ένα νοητικό και ψυχικό βραχυκύκλωμα από το οποίο είναι αδύνατον κανείς να λυτρωθεί. Η συνωμοσιολογία δηλαδή είναι μια τελευταία σανίδα σωτηρίας για να αρνηθούμε ότι αυτό που ζούμε είναι αληθινό και είναι αυτό ακριβώς που φαίνεται. Ας είναι, αν είναι να γλιτώσουν κάποιοι την τρέλα…

Συνεχίζουμε να ψωνίζουμε με μάσκες και γάντια. Έχουμε απαγόρευση κυκλοφορίας, στέλνουμε πλέον ένα μήνυμα στην Πολιτική Προστασία και επιλέγουμε έναν αριθμό για να δηλώσουμε για ποιον λόγο θα βγούμε από το σπίτι. Έχω μάθει για ένα δύο κρούσματα στον κύκλο των fb friends, προσπαθούμε να κατανοήσουμε πώς συμπεριφέρεται ο ιός, μετράμε πιθανότητες, ηλικίες, ιατρικά ιστορικά.

Προσπαθώ να κρατώ ψηλά το ηθικό των μαθητών μου επιφορτίζοντάς τους με το χρέος της καταγραφής των γεγονότων και της έκφρασης των συναισθημάτων τους. Όντως θεωρώ χρέος των συγγραφέων και των ιστορικών να καταγράψουν τα πάντα από όλες τις πλευρές.

Έχω φτιάξει διάφορα καλούδια στο σπίτι, το φαγητό είναι μεγάλη χαρά. Επίσης, ο μυρωδάτος καφές, το ζεστό μπάνιο και το διαρκές διάβασμα και γράψιμο. Και η μουσική. Είχα καιρό να τα απολαύσω αυτά τόσο άπλετα.

Αν λυγίζω; Ναι λυγίζω συχνά, κάποιες νύχτες νιώθω έναν λυγμό που φωνάζει “τι κρίμα να το πάθουμε αυτό”, και τον καταπίνω γιατί τι νόημα έχει. Καμιά φορά ξυπνάω μέσα στη νύχτα και κοιτάζω το ταβάνι για δυο ή τρεις ώρες κι εκεί μέσα σκέφτομαι κυριολεκτικά τα πάντα. Από την παιδική μου ηλικία μέχρι την εξερεύνηση του διαστήματος. Οι μεταμεσονύκτιες σκέψεις μπορούν να σε τρελάνουν. Είναι υπερβολικές, αδιάκοπες, αχανείς και ασυνάρτητες.

Λύγισα και όταν συνάντησα τον αδερφό μου σήμερα, μετά από σχεδόν τρεις μήνες που είχα να τον δω, και δεν μπόρεσα να τον αγκαλιάσω. Φορούσε μάσκα, κρατήσαμε δυο μέτρα απόσταση στην είσοδο της πολυκατοικίας και μιλήσαμε λίγο. Κατάπια έναν τεράστιο κόμπο και μια παγωμάρα απλώθηκε στο στήθος μου μαζί με μια σκέψη πολικού τρόμου: “κι αν ζούμε έτσι στο εξής;”

Αύριο ελπίζουμε να ζεστάνει λίγο ο καιρός, να ζεστάνουμε λίγο κι εμείς. Ίσως βγω για λίγη άσκηση, το σώμα μου έχει πιαστεί. Μόνο η βόλτα στη φύση μου λείπει από το έξω. Τίποτα άλλο.

Και σήμερα θα αποκοιμηθώ με την ίδια αίσθηση, με την ίδια σκέψη, ότι το πρωί ίσως ξυπνήσω από το πιο απίστευτο όνειρο που έχω δει ποτέ, ότι ένας ιός, λέει, απειλούσε την ανθρωπότητα και ήμασταν κλεισμένοι στα σπίτια μας για 14 μέρες. Και πάλι θα μου λένε, “α, ρε Ευλαμπία τι όνειρα είναι αυτά που βλέπεις, φταίνε τα βιβλία που διαβάζεις”.

©Ευλαμπία Τσιρέλη

Επιτρέπεται η ηλεκτρονική αναδημοσίευση μόνο εφόσον αναδημοσιευτεί το πλήρες κείμενο, με ξεκάθαρη απόδοση στη συγγραφέα Ευλαμπία Τσιρέλη, μαζί με σύνδεσμο στην παρούσα σελίδα. Απαγορεύεται κάθε είδους έντυπη αναδημοσίευση. Σε αντίθετη περίπτωση, θα υπάρχουν κυρώσεις σύμφωνα με τον Νόμο 2121/1993.