Από πολύ μικρή ηλικία συνειδητοποίησα ότι είμαστε ιστορίες. Ιστορίες γι’ αυτά που ζούμε, ιστορίες γι’ αυτά που ήμασταν, ιστορίες για εκείνα που θα θέλαμε να γίνουμε, ιστορίες για τις αναμνήσεις που μπερδεύτηκαν με τη φαντασία, ιστορίες γι’ αυτά που χάσαμε και που κερδίσαμε, για όσα αγωνιζόμαστε να κρατήσουμε. Όλοι αφηγούμαστε ιστορίες· στον καφέ με έναν φίλο, δουλεύοντας και διδάσκοντας, μεγαλώνοντας παιδιά, γιορτάζοντας και πενθώντας, ταξιδεύοντας.
Μεγαλώνοντας, άρχισα να τις γράφω. Ήθελα να αποτυπώσω όλον αυτόν τον όγκο των ιστοριών που είχα μέσα μου και κλωτσούσαν να βγουν για να διαβαστούν. Αργότερα έμαθα για τις μεγάλες ιστορίες του κόσμου, για τους μύθους της δημιουργίας, για τις πρώτες ιστορίες στο πρώτο βιβλίο της Γένεσης, την αρχή της ανθρωπότητας στην πρωτόγονη και αρχαϊκή σκέψη και έκφραση. Είδα ότι όλα έχουν μια κοινή αρχή: τη φαντασία. Τη δημιουργική εκείνη και συναρπαστική ικανότητα του ανθρώπου να σκαρώνει ιστορίες και σχέδια για να εξηγήσει τον κόσμο γύρω του και μέσα του, να συλλαμβάνει στιγμιαία το ασύλληπτο, να θεολογεί, να φιλοσοφεί για να απαντήσει στα μεγάλα ερωτήματα της ζωής.
Και οι μύθοι πέρασαν στα θρησκευτικά κείμενα, και τα μυθικά αρχέτυπα έγιναν λατρευτική γλώσσα, και ο άνθρωπος ύμνησε το θείο που απάντησε στο μεγάλο ερώτημα του θανάτου, του τέλους, κι έδωσε ελπίδα· κι έπειτα στην τέχνη, στη λογοτεχνία, οι ιστορίες αγκάλιασαν και μύθο και θρησκεία, και εντέχνως μπήκαν μέσα μας, πολλαπλασιάζοντας τις ζωές μας, με μια μορφή διαιώνισης και αθανασίας για τον δημιουργό και τον δέκτη.
Θεολογώντας, ανακάλυψα πως αυτή είναι και η σχέση Θεού και Ανθρώπου. Μια σχέση Συγγραφέα και Αναγνώστη. Πόσες φορές δεν είπαμε ότι τα βιβλία είναι διαχρονικά, ότι μιλούν στην ψυχή μας ακόμα και μετά από αιώνες, και πόσες φορές δεν νιώσαμε ότι ο συγγραφέας βρίσκεται ακόμη ζωντανός, να μας μιλά πίσω απ’ τις γραμμές; Ο χρόνος δεν υφίσταται στην επικοινωνία του συγγραφέα με τους αναγνώστες. Η στιγμή είναι παγωμένη, η σύνδεση μακάρια και η επικοινωνία ιερή. Μέσα στο πνεύμα του κανείς μπορεί να ζήσει χίλιες ζωές και, αν κατέχει το χάρισμα, μπορεί και να τις γράψει, να τις διηγηθεί ώστε, μέσα από την ανάγνωση, να τις ζήσουν κι άλλοι.
Ευλαμπία Τσιρέλη
Το κείμενο φιλοξενήθηκε στο περιοδικό δρόμου, Σχεδία. Ιούνιος 2021.
Επιτρέπεται η ηλεκτρονική αναδημοσίευση μόνο εφόσον αναδημοσιευτεί το πλήρες κείμενο, με ξεκάθαρη απόδοση στη συγγραφέα Ευλαμπία Τσιρέλη, μαζί με σύνδεσμο στην παρούσα σελίδα. Δεν επιτρέπεται η έντυπη αναδημοσίευση χωρίς άδεια.
Τι είναι η Παλαιά Διαθήκη και η Καινή Διαθήκη και γιατί αποτελούν ενότητα; Ποιος έγραψε τα βιβλία και πότε και τι περιέχουν; Ποιος είναι ο σωστός τρόπος να διαβάζω τη Βίβλο; Γιατί η Βίβλος αφορά τον σύγχρονο άνθρωπο; Γιατί είναι μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς;
Αυτά και άλλα αναλύονται για μια πρώτη επαφή με τη Βίβλο.
Μια συζήτηση για ένα θέμα που απασχολεί τον άνθρωπο από την αυγή του και θα τον απασχολεί αιωνίως. Θάνατος ή το τέλος της Ύπαρξης.
Με αφορμή τη γιορτή του Halloween (γιορτή του θανάτου) μιλάμε για τις αρχαίες αντιλήψεις των λαών περί θανάτου (Σουμέριοι, Αιγύπτιοι, Κέλτες) και την εξέλιξη της ανθρώπινης σκέψης πάνω στο θέμα της «μεγάλης μετάβασης» ή του «μεγάλου τέλους».
Πλησιάζει. Το πλάσμα στα πόδια του, κυλά με τα μηχανικά του ποδαράκια, ασθμαίνοντας. Ένα μικρό κινούμενο κάστρο. Πλημμυρίζω με οίκτο όταν το αντικρύζω. Ο Επιστήμονας σταματά δίπλα μου. Με παρατηρεί μέσα από χοντρά μαύρα γυαλιά. Γυρνά ξαφνικά προς το πλάσμα και του ψιθυρίζει ανήσυχα: «Δεν μπορεί να ακούσει. Ξέρεις τι σημαίνει αυτό. Πρέπει να φωνάξω τον Αναποδογυρισμένο. Γιατί με ταλαιπωρούν έτσι;»
Εκείνο, ως απάντηση, τρίζει δυνατότερα και εκπέμπει άλλο ένα κύμα καπνού. Μία από τις μαύρες παπαρούνες γυρνά ελαφρά προς το μέρος του γκρίζου σύννεφου. Tα πέταλά της ανοίγουν αργά και αγκαλιάζουν, με μια υπομονετική, αρμονική περιστροφή, τον καπνό. Την επαναλαμβάνει μία, δύο, τρεις φορές. Μαγεύομαι από τη διαδικασία. Τον υπνωτισμό μου διακόπτει ένας ήχος αυγού που σπάει.
Έρχεται από τον Επιστήμονα. Μόνο που δεν είναι ο Επιστήμονας. Στη θέση του εμφανίζεται ένας άνδρας με μαύρο μανδύα και γαλάζια διαπεραστικά μάτια. Στη γη, γύρω από τα πόδια του, απλώνεται ένα ρούχο που μόλις έριξε από πάνω του. Σοκαρισμένη, αντιλαμβάνομαι ότι είναι το ξεφούσκωτο, ζαρωμένο, κούφιο σώμα του Επιστήμονα.
Μια φοβισμένη κραυγή φεύγει από το στόμα μου, πνιχτή και διαστρεβλωμένη. Ο Αναποδογυρισμένος ανοίγει διάπλατα τα χέρια και υποκλίνεται. Το δεξί του χέρι βρίσκεται στη θέση του αριστερού, και το αριστερό σε αυτήν του δεξιού. Τα μάτια του κοιτάζουν προς διαφορετικές κατευθύνσεις το καθένα. Ο αέρας τριγύρω τεντώνεται και σφίγγεται σαν λάστιχο. […]
Χ μέρα καραντίνας, έχουμε σταματήσει να μετράμε. Δεν έχει νόημα.
Προσπαθούσα να σκεφτώ ποιο είναι το πιο παράξενο σημείο στις προσωπικές μας ζωές σε όλη αυτή την ιστορία του εγκλεισμού. Είναι ότι δουλεύουμε από το σπίτι; Είναι ότι απολυμαίνουμε τα πάντα και τα ψώνια μας; Είναι που δεν βλέπουμε τους φίλους μας; Είναι που δεν βγαίνουμε πια τη νύχτα;
Ενώ ζούμε μια νέα καθημερινότητα, νιώθουμε πως δεν ζούμε κανονικά. Και τι είναι “κανονικό”; Αναρωτιέμαι.
Το παράδοξο του τελευταίου χρόνου είναι ότι για πρώτη φορά στη ζωή μας δεν έχουμε αναμνήσεις. Μια παρένθεση του εαυτού, ένα κενό στην εξέλιξη της προσωπικότητάς μας. Ένα εικονικό, ένα ψηφιακό ενδιάμεσο στη ζωή μας. Οι αναμνήσεις περιορίζονται στα της δουλειάς, κι αυτό για όσους δεν δουλεύουν από το σπίτι.
Οι αναμνήσεις σχηματίζονται από τα βιώματα, με ολίγη φαντασία ανακατεμένη με τη μνήμη. Βιώματα τον τελευταίο χρόνο οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν, πέρα από τη ρουτίνα στο σπίτι, το άνοιξε-κλείσε της τηλεόρασης, το μπες-βγες στο ίντερνετ, τη βόλτα στο σούπερ μάρκετ και στη γειτονιά.
Στις μελλοντικές ζωές μας πώς θα γεμίσει άραγε αυτό το κενό στο παρελθόν; Αυτή η τρύπα στη ζωή μας κοιτώντας πίσω; Το πιθανότερο είναι να “διπλώσει”. Ο εγκέφαλος, δηλαδή, να μην το αναγνωρίζει όταν θα ανατρέχουμε στο παρελθόν. Να το “πηδάει” σαν σε πικάπ, επειδή δεν θα υπάρχουν αναμνήσεις από βιώματα για να τοποθετήσει στην “ταινία”. Γιατί, όντως, δεν θα μπορούμε να ανακαλέσουμε αναμνήσεις και βιώματα, παρά θα έχουμε απλά μνήμες από αυτά που είδαμε στην τηλεόραση, από τις ειδήσεις, ακόμα και από διάφορα βίντεο ή αναρτήσεις μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τίποτα δικό μας αληθινά και βιωματικά.
Προς το παρόν, ζούμε και χαιρόμαστε με τις αναμνήσεις προηγούμενων ετών αναπολώντας φωτογραφίες, ταξίδια, χαρούμενες στιγμές. Είναι άραγε ασφαλές και υγιές να αντιμετωπίζουμε την τρέχουσα κατάσταση -γιατί τρέχουσα είναι- ως παρένθεση ή ίσως θα ‘πρεπε να βρούμε κάποιους μηχανισμούς ζειν προσαρμοσμένους σε αυτήν;
Θα είναι υγιές για το μέλλον -αν επιστρέψουμε σε κάποιας μορφής κανονικότητα- να νιώθουμε ότι λείπει ένα κομμάτι της ζωής; Η ιστορία θα δείξει, πάντως έχουμε πάρει μια πολύ γερή γεύση του πώς μπορεί κανείς να ζήσει έναν ολόκληρο χρόνο μέσα στο κεφάλι του.
Επιτρέπεται η ηλεκτρονική αναδημοσίευση μόνο εφόσον αναδημοσιευτεί το πλήρες κείμενο, με ξεκάθαρη απόδοση στη συγγραφέα Ευλαμπία Τσιρέλη, μαζί με σύνδεσμο στην παρούσα σελίδα. Δεν επιτρέπεται η έντυπη αναδημοσίευση χωρίς άδεια.
Διαβάστε αναρτήσεις σχετικές με την περίοδο της καραντίνας:
Το πώς ζει μια συγγραφέας σε συνθήκες καραντίνας μπορώ να το φανταστώ. Είναι μια μοναχική διαδικασία. Αναρωτιέμαι όμως πώς ζει μια δασκάλα σε συνθήκες καραντίνας.
Η αλήθεια είναι πως η καθημερινότητά μου ως συγγραφέας δεν έχει αλλάξει, ίσα ίσα που είχα και μεγαλύτερη παραγωγή. Όσον αφορά όμως την ιδιότητα της εκπαιδευτικού θεολόγου και της δασκάλας συγγραφής, εδώ τα πράγματα άλλαξαν ριζικά. Καθήκον μας ως εκπαιδευτικοί στο σχολείο είναι να κρατήσουμε ψηλά το ηθικό των παιδιών, που δοκιμάζονται όντως αρκετά σε αυτή τη συνθήκη, να τους εμπνεύσουμε αισιοδοξία για το μέλλον και να ταΐζουμε συνεχώς τη διάθεσή τους για γνώση και ανακάλυψη. Παράλληλα, προσπαθούμε να αξιοποιήσουμε την τεχνολογία και τα ψηφιακά μέσα. Υπάρχουν ανεξάντλητα εκπαιδευτικά εργαλεία που μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει για να κάνει το μάθημά του συναρπαστικό και ενδιαφέρον. Από την άλλη, φροντίζουμε να διατηρηθεί και η ανθρώπινη επαφή, να είναι ενωμένη η τάξη, να ενθαρρύνεται η συνεργασία. Οι ενήλικες μαθητές μου στη συγγραφή δυσκολεύονται περισσότερο γιατί εκεί έχουμε δομήσει περισσότερο το σχήμα του κύκλου, της οικογένειας. Λείπουν πολύ ο ένας στον άλλον. Έχουν χάσει την παρέα τους. Ωστόσο και εδώ προσπαθώ να είμαι κοντά στον κάθε μαθητή μου ξεχωριστά, να ξέρω τι τον απασχολεί, τι σκέφτεται, σε τι φάση βρίσκεται στη ζωή του, να διαβάζω τα κείμενά του και να τα δουλεύουμε μαζί, να εμψυχώνω, να ενθαρρύνω, να το περνάμε μαζί. Δεν είναι εύκολο, αλλά είναι ένα ταξίδι που πιστεύω με τους μαθητές του 2020-21 θα θυμόμαστε για πάντα και θα μας δέσει για μια ζωή.
Μια από τις δραστηριότητές σου που με εντυπωσίασε είναι το πρόγραμμα με τα χειρόγραφα που τρέχεις ως δράση στο σχολείο. Μπορούμε να μάθουμε περισσότερα;
Φέτος ήρθε μια μεγάλη πρόταση από το Πατριαρχικό Ίδρυμα Πατερικών Μελετών που βρίσκεται στη μονή Βλατάδων, στο πλαίσιο της συνεργασίας του με τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ανέλαβα λοιπόν, για το ιδιωτικό σχολείο στο οποίο εργάζομαι, μια εκπαιδευτική δράση που περιλαμβάνει βιωματική ενημέρωση των παιδιών για την ψηφιοποίηση χειρογράφων. Σε αυτό το πρόγραμμα μαθητές από την Α΄ Γυμνασίου μαθαίνουν όλο το ταξίδι της γραφής, από την πέτρα ως το πληκτρολόγιο, καθώς και όλους τους τρόπους διάσωσης και διατήρησης ενός κειμένου. Ιδιαίτερη βαρύτητα ρίχνουμε στο να τους εμπνεύσουμε αγάπη για τη χειρόγραφη γραφή, μια ανθρώπινη ικανότητα που, όπως φαίνεται, τείνει να εκλείψει. Οι μικροί ερευνητές ήδη εργάζονται στη μελέτη χειρογράφων, προσπαθώντας να μιμηθούν παλιές γραφές, και ετοιμάζουν εντυπωσιακές εργασίες.
Μέσα σε όλα, είσαι και υποψήφια διδάκτωρ στο ΑΠΘ, στον τομέα της Βιβλικής Γραμματείας και Θρησκειολογίας. Τι ακριβώς μελετάς; Μπορείς να τα συνδυάζεις όλα αυτά;
Μελετώ το πολιτιστικό υπόβαθρο της Βίβλου. Με λίγα λόγια, κάτω από ποιες συνθήκες γράφτηκαν τα κείμενα. Πώς γείτονες λαοί, έθιμα, θρησκείες, μύθοι, πολιτικές συγκρούσεις και πεποιθήσεις επέδρασαν στο βιβλικό κείμενο. Στο μεταπτυχιακό ασχολήθηκα με το δέντρο ως μοτίβο σε μύθους και θρησκείες της Μεσοποταμίας και στη Βίβλο, και τώρα στο διδακτορικό με το αρχαίο κοσμοείδωλο των λαών της Μεσοποταμίας και της Βίβλου. Όλες μου οι δραστηριότητες ενώνονται και αλληλοπεριχωρούνται. Μύθος, Βίβλος, λογοτεχνία, συνδέονται βαθιά. Ο πυρήνας μου είναι η διδασκαλία. Οπότε βρίσκω τρόπους να τα συνδυάζω όλα και να τα διοχετεύω ως εκπαιδευτικό υλικό στους επόμενος. Διαφορετικά, τι να την κάνουμε τη γνώση στα συρτάρια και στα πτυχία μας στον τοίχο;
Έχεις ιδρύσει και θρέψει το Εργαστήρι σου με πολλή αγάπη. Το Εργαστήρι Συγγραφής Imaginarium. Θα μας πεις λίγα λόγια για την ιστορία του και το τι μπορεί να μάθει κάποιος εκεί;
Το εργαστήρι λειτουργεί εδώ και επτά χρόνια. Από την σύστασή του ακόμα, πολύ γρήγορα αγαπήθηκε, και σήμερα μετρά γύρω στους 400 αποφοίτους. Διδάσκω με μια δική μου μέθοδο στην οποία εφαρμόζω βασικές τεχνικές συγγραφής, αλλά και εντελώς πρωτότυπες ασκήσεις εκγύμνασης της φαντασίας και της βελτίωσης του λόγου. Με πολύ απλά λόγια, αυτό που διδάσκω είναι το αυθεντικό γράψιμο και η συγγραφική αυτογνωσία και συνείδηση. Περνάμε μια βόλτα από όλα τα είδη της Λογοτεχνίας και πειραματιζόμαστε με διάφορα. Στο τέλος του ταξιδιού, που διαρκεί αρκετούς μήνες, γράφουν όλοι από ένα διήγημα-ενθύμιο. Οι ιστορίες μας εκδίδονται σε εξαιρετικά καλαίσθητες ανθολογίες από τις εκδόσεις iWrite που είναι κοντά μας όλα αυτά τα χρόνια.
Παρατηρώ ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι διαβάζουν και θέλουν να γράψουν. Πού πιστεύεις ότι οφείλεται αυτό και τι τους συμβουλεύεις;
Ο κόσμος θα διαβάζει και θα γράφει πάντα για να βρει τον εαυτό του, δεν θα σταματήσει ποτέ αυτό. Ειδικά στην περίοδο της καραντίνας νομίζω θα συμφωνήσουμε όλοι πως αυξήθηκε το ενδιαφέρον γιατί το διάβασμα και το γράψιμο είναι λύτρωση. Τους συμβουλεύω να διαβάζουν ουσιαστικά, πίσω από τις γραμμές. Να παρατηρούν. Κι έπειτα, να γράφουν ουσιαστικά. Να είναι αυθεντικοί, να μελετούν πολύ. Να σκέπτονται δυο φορές. Να γράφουν με την καρδιά και να διορθώνουν με το μυαλό.
Τι σχεδιάζεις για το εγγύς μέλλον;
Περιμένω το πέμπτο μου προσωπικό βιβλίο -και πρώτο μου παιδικό. Επίσης, δύο συλλογές μαθητών μου, αλλά και άλλα πολλά για τα οποία δεν μπορώ να ανακοινώσω κάτι επίσημα (μπορείτε να ενημερώνεστε στο evlampiatsireli.com). Ονειρεύομαι το πρώτο μεγάλο τραπέζι με φίλους, την πρώτη συναυλία, το πρώτο ταξίδι και την πρώτη παρουσίαση βιβλίου μου στη μεταπανδημική εποχή, με λαχτάρα! Εύχομαι σε όλο τον κόσμο μια ομαλή και όμορφη επανεκκίνηση!
Η Γέφυρα ήταν εκλεκτό υπόδειγμα του είδους της, ζηλευτή ανάμεσα στις κατώτερες, πενιχρές αδελφές της. Η αφεντιά της ήταν καμωμένη από τμήματα λείου, εβένινου γρανίτη. Τα κομμάτια αυτά ρουφούσαν αφειδώς το ελάχιστο φως της σελήνης που τολμούσε να διαπεράσει τα νέφη, αντανακλώντας μια υποχθόνια λάμψη. Υψωνόταν σε μια διεστραμμένη, αλήθεια, καμπύλη που θύμιζε σπασμένη σπονδυλική στήλη αρουραίου. Τα κάγκελα ήταν σμιλεμένα από μια πάλλευκη, προαιώνια πέτρα που έμοιαζε με ξασπρισμένο οστό στο σεληνόφως. Στις τέσσερις άκρες των κιγκλιδωμάτων δέσποζαν υπεροπτικά τέσσερις πανομοιότυποι φανοστάτες, ειρωνικά σβησμένοι. Κάτω από την τρομερή θωριά της Γέφυρας, το νερό έρρεε μαύρο, όμοιο με το στομαχικό οξύ κάποιου κερασφόρου δαίμονα.
Η αλλόκοτη Γέφυρα με καλούσε θαρρείς να γίνω μέλος της πέτρινης σαρκός της. Η απόκοσμη αύρα της, σε συνδυασμό με τα λυγερόκορμα δένδρα, όμοια με τρίχινα πόδια αραχνοειδούς, που την στεφάνωναν, με γέμισαν με πρωτόγνωρη φρίκη. Όντας όμως περίεργος εκ φύσεως, επιβλήθηκα στο τρεμάμενο σώμα μου και επέμεινα να τη διασχίσω. Ας πρόσεχα.
Μόλις εναπόθεσα το πέλμα μου πάνω της, διέκρινα με τους αδύναμους οφθαλμούς μου έναν χλωμό, αναίσθητο άνδρα σκεπασμένο με ένα πέπλο αραχνοΰφαντης ομίχλης και δελεαστικών μυστικών. Όντας, όπως προείπα, περίεργος, πλησίασα προσεχτικά τον κοιμώμενο. Έκανα πέρα το φτιαγμένο από σκληρή, χειμωνιάτικη τσόχα, ψηλό, πλατύγυρο καπέλο του και, με φρίκη, αντίκρισα ένα κενό πρόσωπο να παίρνει τη μορφή μου. Τότε, με κινήσεις αργές και θολές, σαν βγαλμένες από μεθυσμένο όνειρο, ο άλλος εγώ με έσπρωξε πάνω στην επιφάνεια της γέφυρας. Εκείνη με απορρόφησε με ένα γουργουρητό ευχαρίστησης και άφησε τον άλλον να φύγει. Της είχε προσφέρει άλλωστε ικανοποιητικό γεύμα. Αυτός, με τη σειρά του, απέκτησε μια ικανοποιητική νέα ταυτότητα. Η συναλλαγή ολοκληρώθηκε.
Η Έβελιν Ψάλτη ζει και γράφει στη Θεσσαλονίκη. Είναι απόφοιτος του Εργαστηρίου Συγγραφής Imaginarium και διήγημά της βρίσκεται στην υπό έκδοση νέα ανθολογία του εργαστηρίου. Συμμετέχει με ποιήματα στη συλλογή ποίησης Project Πλανήτης 14. Αγαπά την επιστημονική φαντασία και την ποίηση. Τα χαϊκού βασίζονται σε άσκηση του Εργαστηρίου.
Επιτρέπεται η ηλεκτρονική αναδημοσίευση μόνο εφόσον αναδημοσιευτεί το πλήρες κείμενο, με ξεκάθαρη απόδοση στον συγγραφέα, μαζί με σύνδεσμο στην παρούσα σελίδα. Απαγορεύεται κάθε είδους έντυπη αναδημοσίευση. Σε αντίθετη περίπτωση, θα υπάρχουν κυρώσεις σύμφωνα με τον Νόμο 2121/1993.
Evlampia Τsireli 